Οι λέξεις της εβδομάδας: από την άμαξα... στο αμάξι

την επόμενη εβδομάδα, στο 24grammata.com, ειδικό αφιέρωμα: “Αυτοκίνητο και Ελληνική Γλώσσα”.                                      

Προλογίζει ο Κώστας Καββαθάς (4τροχοί).                                      

Οι λέξεις της εβδομάδας: από την άμαξα... στο αμάξι                                      

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                     

Όσοι, συνήθως, αναφέρονται στην ιστορία του αυτοκινήτου ορίζουν ως απαρχή το 1880 (κινητήρας Otto, αν και υπήρχαν ατμοκινούμενα οχήματα από το 1772). Όμως, τα πράγματα στη ζωή δε στηρίζονται στην παρθενογέννηση.                            

Τα πάντα, ακόμα και τα πιο ασήμαντα, είναι γρανάζια της ίδιας αεικίνητης μηχανής, που ατέρμονα δουλεύει χιλιάδες χρόνια τώρα.                                 
Γι αυτό και τα αυτοκίνητα στα τέλη του 1800 δεν είχαν μόνο την αρχιτεκτονική δομή μιας ιππήλατης άμαξας αλλά και την ορολογία, που χρησιμοποιούσαν γι αυτές (άμαξα > αμάξι)**. 24grammata.com (κλικ εδώ)                                

Έτσι, οδηγώντας ένα αυτοκίνητο μπερλίνα (Berlina, τετράπορτο όχημα, τριών όγκων) καταλήγουμε στην ιππήλατη άμαξα berlina, που κατασκευάστηκε, το 180 αιών., στο Βερολίνο (η πόλη Berlin έδωσε το όνομα της στην άμαξα berlina).                                        

Ήταν μία υπερπολυτελής άμαξα που κατασκεύασε ο Filippo Chiese (αρχιτέκτονας του Φρειδερίκου Γουλιέλμου) για το αφεντικό του. Από τότε, όλες οι υπερπολυτελείς τετράπορτες ιππήλατες άμαξες ονομάστηκαν berlina και αργότερα κληροδότησαν το όνομα στους αντικαταστατές τους, τα αυτοκίνητα.                                

Στη Μ. Βρετανία το ίδιο αυτοκίνητο ονομάστηκε saloon (λόγω της άνεσης του), ενώ στην Αμερική ονομάστηκε Sedan.                                     

Η λέξη sedan, αρχικά (1750), προσδιόριζε το άνετο αμαξίδιο, που ήταν προορισμένο για τους ανάπηρους ή τις γυναίκες.                                   

Κατά τον 190 αιώνα, οι Γάλλοι με τον όρο coupè προσδιόριζαν την ιππήλατη άμαξα με «κομμένη» καρότσα (δίχως, δηλαδή, το χώρο των αποσκευών).                               

Η λ. coupe (ελληνικής καταγωγής) παράγεται από το γαλλικό ρήμα couper: χτυπώ, κόβω < λατινικά: colpus < colaphus < ελληνικά : κόλαφος.                                  

Cabriolet ονόμαζαν ένα ελαφρύ μόνιππο αμαξίδιο δύο θέσεων... (διαβάστε ακόμα, τι δήλωνε, αρχικά, το Station Wagon και πολλά άλλα). Για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com (κλικ εδώ)                                

την επόμενη εβδομάδα, στο 24grammata.com, ειδικό αφιέρωμα: “Αυτοκίνητο και Ελληνική Γλώσσα”.                                  

Προλογίζει ο Κώστας Καββαθάς (4τροχοί).                                   

Διαβάστε και άλλα 2150 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα. Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες 24grammata.com                              
Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com.                              
24γραμματα© 2011.                                      
Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.                                 
Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

Ξεχασμένοι Ήρωες…

Ξεχασμένοι Ήρωες…                                         

ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ για τους Ήρωες, που χάνονται στη Λήθη.                                     

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                       

Προς αναζήτηση ηρώων· ανθρώπων που αρνήθηκαν το “εγώ” και αγωνίστηκαν για το “εμείς”. Δεν έχει σημασία τι πίστευαν, αν είχαν ευθυκρισία ή αν, τελικά, πέτυχαν το σκοπό τους. Σημασία έχει ότι υπερέβησαν εαυτούς· ακολούθησαν το δύσκολο δρόμο της ανιδιοτελούς άρνησης· θυσιάστηκαν                                    

Αυτούς τους ήρωες ανασύρουμε, στα 24grammata.com, τούτη την εβδομάδα, από τα υπόγεια της λήθης ή της ημιμάθειας (τι, άραγε, είναι το χειρότερο;)                                      

Δίχως φανφάρες και επετειακά μνημόσυνα σας καλούμε να γνωρίσετε ή να ξαναθυμηθείτε ήρωες που στοιβάζονται στα αζήτητα της Ιστορίας, επειδή δεν είχαν ενδιαφέρον για τη σχολική εκπαίδευση ή την τηλεοπτική διαβουκόληση.                              

Υπάρχει ένα αόρατο σχοινί που συνδέει τους φαινομενικά άσχετους βίους του Νικηταρά – Δαούδογλου – Τikas – Παναγίδη – Μουστακλή (τυχαία αναφορά ονομάτων ηρώων). Αυτό το αόρατο σχοινί άλλοι το αποκαλούν “υπερήφανη στάση ζωής”, άλλοι “ασυμβίβαστη πορεία” και άλλοι “διάθεση για προσφορά”.                                 

Αυτό το σχοινάκι πρέπει να ξετυλίξουμε για να βγούμε από το Λαβύρινθο του εγωισμού και να ξαναγίνουμε άνθρωποι.                               

Ίσως, αυτή η αναζήτηση να είναι η καλύτερη πρόταση σε μια κοινωνία, όπως η τωρινή, που κυριαρχεί η ηττοπάθεια, η απελπισία και η μοιρολατρία                              

Για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com (κλικ εδώ)                              

Αν δεν έχετε ξανακούσει κάποια από τα παρακάτω ονόματα δε φταίτε, αποκλειστικά, εσείς. Τουλάχιστον, μέχρι τώρα…                                 

Νικηταράς (ο ήρωας των ηρώων – μοναδικό πρότυπο)                                   

Πλωτίνος Ροδοκανάτης (Ιδεολόγος των δύο ηπείρων)                                      

Μαρία Πανταζή (η μοναδική ελληνίδα στην παρισινή κομμούνα)                                     

Εμμανουήλ Δαούδογλου (πέθανε μαχόμενος στην παρισινή κομμούνα)                                   

Μαρίνος Αντύπας (πρότυπο κοινωνικών αγώνων)                                      

Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου (εργαζόμενη γυναικα, το 1890, και η πρώτη ελληνίδα πεζογράφος)                                    

Louis Tikas (Ηλίας Σπαντιδάκης) (έπεσε μαχόμενος στις μεγάλες απεργίες των ΗΠΑ)                                  

Οι ήρωες του Ρίμινι (116 Έλληνες σκοτώθηκαν για να ελευθερώσουν τους προ ολίγων μηνών κατακτητές τους)                                       

Οι αιχμάλωτοι του εμφυλίου (η μεγάλη ντροπή)                                      

Ανδρέας Παναγίδης (22 χρόνων και έφυγε περήφανα με τη βεβαιότητα ότι πράττει το σωστό)                                        

Γιώργος Τσικουρής (αντίσταση και όχι λόγια)                                           

Κώστας Γεωργάκης (ο ορισμός της αυτοθυσίας)                                

Σπύρος Μουστακλής (αντίσταση δίχως κομματικά κίνητρα)                                       

Αλέξανδρος Παναγούλης (ο επαναστάτης ποιητής)                                    

Κατερίνα Γώγου (ασυμβίβαστη ποιήτρια)                                    

ΥΓ : τηρήθηκε η χρονολογική σειρά στον πίνακα και στην παρουσίαση του αφιερώματος. Η επιλογή των ηρώων είναι ενδεικτική. Θα ακολουθήσουν και άλλα αφιερώματα με “ξεχασμένους ήρωες”.                                  

Για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com (κλικ εδώ)                              

H ριζική ανανέωση στα 24grammata.com συνεχίζεται.                                       

Επισκεφτείτε τις 14 νέες μόνιμες στήλες του 24grammata.com                                 

Όλα τα σχολικά βιβλία (220) του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου σε τρία εύχρηστα e-book από τa 24grammata.com και άλλα 2112 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα.                                      

Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες 24grammata.com                                  

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com                               

24γραμματα© 2011. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

Στείλτε ένα ΒΙΒΛΙΟ, ακόμα και απ΄ αυτά που έχετε ήδη διαβάσει, στο ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ

Στείλτε ένα ΒΙΒΛΙΟ, ακόμα και απ΄ αυτά που έχετε ήδη διαβάσει, στο ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ.                             

Γράψτε στην πρώτη σελίδα του την αφιέρωση σας ή το μήνυμα σας  και στείλτε το με ένα απλό γραμματόσημο (κόστος γραμματ. από 1,90 έως 2,12ευρώ)                                                               

στοιχεία παραλήπτη: Δημοτικό Σχολείο Καστελορίζου ΤΚ85111 (συμμετοχή στην εκστρατεία του 24grammata.com )                                           

Εκστρατεία κοινωνικής εγρήγορσης του 24grammata.com                                 

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                               

Διαβάστε και το ebook με όλη την αρθρογραφία σχετικά με το Καστελόριζο (κλικ εδώ)                                             

Το Καστελόριζο είναι μακριά, γιατί ποτέ δε μάθαμε που, ακριβώς, βρίσκεται (απέχει 5 ώρες, ακτοπλοϊκώς, από τη Ρόδο).                               

Ήταν πάντα στο υποσυνείδητο του Έλληνα ως η δυσμενής μετάθεση, ή ο τόπος τιμωρίας για τον ατίθασο Δημόσιο Λειτουργό.                                   

Και ξαφνικά… ξαφνικά μπήκε στη ζωή μας.                                          

Αλλά όχι ως ευλογημένος ελληνικός τόπος που περιμένει τα παιδιά του για να τα ταΐσει και να τα ποτίσει από τη γη του.                                                                          

Τώρα οι απανταχού ρήτορες και ρητορίσκοι μιλάνε για “λεκάνες Μεσογείου”, για “κοιτάσματα”, για “γεωπολιτική αξία”, για “πλούτο”, για “αρπαχτές” και για “κονόμα”                                       

Τώρα κινδυνεύει, πραγματικά, το Καστελόριζο!!!                                          

Αυτό φοβηθήκαμε και για αυτό στα 24grammata.com αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε ένα μοναδικό αφιέρωμα 46 άρθρων σε 4 γλώσσες. Συγκεντρώσαμε, για πρώτη φορά, την ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του νησιού στις 4 πρώτες σελίδες του 24grammata.com.                                             

Με τη συγκέντρωση όλου του υλικού το αφιέρωμα θα κυκλοφορήσει με τη μορφή free e-book.                                         

Το Καστελόριζο έχει προβλήματα, που δεν μπορούν να περιμένουν.                                 

Το μεγαλύτερο, ίσως, πρόβλημα του είναι η δική μας άγνοια, η επιπολαιότητα και ο δικός μας Μακάριος ύπνος
Γνωρίστε το Καστελόριζο, πριν να ρητορεύσετε για τη “γεωστρατηγική σημασία του στην παγκόσμια οικονομία…”                                                  

Πάρτε από το χέρι το παιδί σας και δείξτε του στο χάρτη που βρίσκεται το Καστελόριζο (δεν είναι δυο λεπτά από τη Ρόδο. Είναι 5 ώρες ακτοπλοϊκώς και 30 λεπτά αεροπορικώς από τη Ρόδο).                        

Βοηθήστε τον να συνειδητοποιήσει ότι τα σύνορα δε χαράζονται με τις χιλιομετρικές αποστάσεις, αλλά με τις Καρδιές των ανθρώπων που τα κατοικούν και από το Φρόνημα αυτών που τους στηρίζουν

Διαλέξτε από τη βιβλιοθήκη σας ένα οποιοδήποτε βιβλίο που έχετε διαβάσει (Παιδικό, Σχολικό, Λογοτεχνικό, Λεξικά, Επιστημών).                               

Εάν δε θέλετε να αποχωριστείτε τα βιβλία σας είναι αυτονόητο ότι μπορείτε να αγοράσετε από οπουδήποτε ένα βιβλίο                                               

Για βιβλία που ζυγίζουν μέχρι 350 γραμμάρια το κόστος γραμματοσήμου είναι 1,90 ευρώ (συστημένο: 3,77) και μέχρι 500γρ. το κόστος είναι 2,12 ευρώ (συστημένο 3,19) Τιμοκατάλογος των ΕΛΤΑ, εδώ                                        

Για ιδιωτική ταχυμεταφορά (παραλαβή από το σπίτι σας, περίπου 15,50 ευρώ για φάκελο ή δέμα έως 2 κιλών)                                            

Διαβάστε ορισμένα από τα 46 άρθρα του αφιερώματος και μετά, αν το επιθυμείτε, δηλώστε το παρόν στην παρακάτω εκστρατεία του 24grammata.com:                                     

Από τη Βιβλιοθήκη σας στο Καστελόριζο                               

Μαθαίνω για το Καστελόριζο                                   

Δηλώνω παρών.                                           

Στείλτε ένα βιβλίο, ακόμα και απ΄ αυτά που έχετε ήδη διαβάσει, στο ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ.                                 

Γράψτε στην πρώτη σελίδα την αφιέρωση σας ή το μήνυμα σας και στείλτε το με ένα απλό γραμματόσημο (κόστος γραμματ. από 1,90 έως 2,12ευρώ) στοιχεία παραλήπτη: Δημοτικό Σχολείο Καστελορίζου Τ.Κ.85111 (συμμετοχή στην εκστρατεία του 24grammata.com)                                  

Ενεργοποιήστε την ευαισθησία των παιδιών σας.                                      

Δώστε το πρότυπο ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί.                                    

Προωθήστε παντού αυτή την πρωτοβουλία σε συλλόγους, φίλους, επαφές μέσω mails                            

Στείλτε κάθε είδους βιβλίο (Παιδικό, Εκπαιδευτικό, Λογοτεχνικό, Ιστορικό, Επιστήμης). Τα βιβλία δεν απευθύνονται μόνο στους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου αλλά σε όλους τους Κατοίκους του νησιού (δεν είναι και πολλοί άλλωστε).                                       

Τα 24grammata.com ενήργησαν με την έγκριση του Δημάρχου Καστελορίζου και του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου Μεγίστης                                         

Ας γίνει το βιβλίο, που κιτρινίζει στη βιβλιοθήκη σας, η αόρατη κλωστή που θα σας δέσει για πάντα με το ωραιότερο νησί του Αιγαίου.                                          

ΥΓ: παραλίγο θα ξέχναγα την εβδομαδιαία ετυμολογική αναφορά.                                   

Η λέξη Καστελόριζο παράγεται από την Ιταλική φράση Castello Rosso (: κόκκινο κάστρο) από τα κοκκινωπά βράχια που περιβάλλουν το περίφημο κάστρο του νησιού http://www.24grammata.com/?p=10840

Η λέξη της εβδομάδας : γορίλλας

Η λέξη της εβδομάδας : γορίλλας                                    

Οι μυστηριώδεις γυναίκες που τις έλεγαν “γορίλλαι”                                     

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                      

O γορίλλας, αρχικά, προσδιόριζε μυστηριώδη φυλή με τριχωτές γυναίκες (αι γορίλλαι). Ο G.Germain στο «hesperis», 44, σελ. 218) θεωρεί ότι η λέξη, ίσως, είναι αναγραμματισμός της ελληνικής λέξης οργίλαι (:οργισμένες, επειδή αυτές οι «γυναίκες» θεωρούνταν άγριες).                              

Η ιστορία της λέξης                                

Ο γορίλλας είναι ένα άκακο θηλαστικό, ο μεγαλύτερος απ΄ όλους τους πιθήκους, αποκλειστικά χορτοφάγος, ζει στην Κ. Αφρική (στα δάση του Γκαμπόν, του Καμερούν, του Κονγκό) και ποτέ δεν απειλεί τον άνθρωπο (εκτός, αν πρόκειται να αμυνθεί).                                 

Ο άνθρωπος, όμως, πάντα φοβάται οτιδήποτε ξεπερνά τον ίδιο (ο γορίλλας έχει βάρος 200-300 κιλά και ύψος 2μέτρα) και γι αυτό απέδωσε αρνητική σημασία στη λ. γορίλλας.                               

Έτσι, τη λέξη γορίλλας την έχετε, σίγουρα, ακούσει στις φράσεις: «έβαλε δύο γορίλλες να τον φυλάνε» ή «έστειλε τους γορίλλες του», (το ίδιο σωστό με ένα ή με δυο -λ-) γενικά, την έχετε συνδυάσει με οτιδήποτε έχει σχέση με το θηριώδες αλλά ότι ο γορίλλας, αρχικά, προσδιόριζε τριχωτές γυναίκες (αι γορίλλαι) αυτό, μάλλον, δεν το είχατε φανταστεί....                                            

Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε στα 24grammata.com (κλικ εδώ)                                

Η λέξη αναφέρεται για πρώτη φορά στον «Περίπλου» του Άννωνος (Hannon, 560 – 500 π.Χ.).                     

Αυτός ο Καρχηδόνιος θαλασσοπόρος συνάντησε για πρώτη φορά στην περιοχή της σημερινής Σιέρα Λεόνε (μάλλον, στο νησί Sabambro) δύο τεράστιους θηλυκούς πιθήκους. Τους θεώρησε ως κτηνώδεις ανθρώπους και, αφού τους σκότωσε, μετέφερε τα δέρματα τους στην Καρχηδόνα παρουσιάζοντας τους ως «ένα άγνωστο είδος γυναικών».                                        

Ο Λατίνος συγγραφέας Πλίνιος, ο Πρεσβύτερος, επιβεβαιώνει ότι τα δέρματα των «γυναικών» εκτίθεντο σε ναό της Καρχηδόνας μέχρι την καταστροφή της πόλης από τους Ρωμαίους.                            

Οι Καρχηδόνιοι ήταν πεπεισμένοι ότι επρόκειτο για άγριες γυναίκες τεραστίων διαστάσεων και έλεγαν ότι η λέξη γορίλλαι ήταν το όνομα που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι ιθαγενείς (αυτό, άλλωστε, υποστηρίζει και ο ίδιος ο Άννων.                                       

Σύγχρονοι μελετητές- A. Mailet, M. Cohen- προσπάθησαν να εντοπίσουν κάποια ετυμολογική σχέση της λέξης γορίλλας με τις Αφρικανικές διαλέκτους, αλλά μάταια).                                      

Άλλοι μελετητές (G.Germain στο «hesperis», 44, σελ. 218) θεωρούν ότι η λέξη, ίσως, είναι αναγραμματισμός της ελληνικής λέξης "οργίλαι" :οργισμένες, επειδή αυτές οι «γυναίκες» θεωρούνταν άγριες.                               

Άλλοι, πάλι, θεωρούν ...Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε στα 24grammata.com (κλικ εδώ)                       

Επισκεφτείτε τις 5 νέες μόνιμες στήλες του 24grammata.com                                     

Δ6. Η φυλή των Καλάς (Καλάσα)                                     

Δ7. Ελληνόφωνοι Κάτω Ιταλίας                              

Δ8. ΜΜΕ Ομογένειας                                   

Ε8. Λογοτεχνικοί Διαγωνισμοί                                           

Ε9. Ημερολόγιο Επιστημονικών Συνεδρίων                                            

Όλα τα σχολικά βιβλία (220) του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου σε τρία εύχρηστα e-book από τα 24grammata.com και άλλα 2080 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα.                                  

Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες 24grammata.com                                        

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com.                                         
24γραμματα© 2011.                                     
Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.                        
Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

Οι λέξεις της εβδομάδας : Σχολείο – Σχόλη (: Αργία) – Σκουλαρίκι

Οι λέξεις της εβδομάδας : Σχολείο – Σχόλη (: Αργία) – Σκουλαρίκι                                       

και όμως, έχουν ετυμολογική σχέση!!!                                     

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                   

Οι μαθητές στην Ελλάδα (κυρίως στο Λύκειο) είναι, ίσως, οι πιο ταλαιπωρημένοι άνθρωποι. Όσοι, ιδιαίτερα, φοιτούν σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο ξεκινούν τη μέρα τους από τις 6π.μ. και τελειώνουν περίπου τα μεσάνυχτα.                                   

Αυτοί οι ταλαίπωροι μαθητές σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαν να φανταστούν ότι η λ. σχολείο είχε ως αρχική σημασία την ανάπαυση, την ησυχία, τον ελεύθερο χρόνο (< αρχαία ελληνική λέξη: σχόλη). Η αρχική σημασία της λ. σχόλης είχε την έννοια του: “βραδύνω, αργοπορώ” («σχολήν τίθημι» : αργοπορώ) ή («σχολή γίγνεται»: υπάρχει καιρός).                                         

Με το ίδιο νόημα απαντάται και σήμερα στη φράση: «Κυριακή γιορτή και σχόλη». (Για πρώτη φορά στο διαδίκτυο, όλα τα σχολικά βιβλία (220) του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου σε τρία εύχρηστα e-book εντελώς δωρεάν από τα 24grammata.com)                                         

Ήδη, όμως, από τους κλασικούς χρόνους τη συναντάμε με την ιδιότητα του ελεύθερου χρόνου με αποτέλεσμα να καλλιεργήσει κανείς το πνεύμα του.                                       

Γιατί, όμως, μία λέξη που δήλωνε την τεμπελιά (σχόλη) πήρε τη σημασία της συστηματικής καλλιέργειας του πνεύματος;                                  

Την απάντηση θα την βρείτε αν αναλογιστείτε πως φάνταζαν στα μάτια του απλού κόσμου όλοι οι φιλοσοφούντες και οι έχοντες «ελεύθερον χρόνον». Μάλλον περιφρονητικά χρησιμοποίησαν, αρχικά, τη λ. σχόλη.                                     

Ο όρος, αρχικά, χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει την ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης, όπως, γα παράδειγμα, η Κυρηναϊκή σχολή (ιδρύθηκε από τον Αρίστιππο, 435 – 436, μαθητή του Σωκράτη και υποστήριζε τον άκρατο ηδονισμό).                                                   

Άλλη σημαντική, αλλά ξεχασμένη, σήμερα, σχολή ήταν η Ανώτατη Τεχνική Ελληνική Σχολή. Πρόκειται για το πρώτο Πολυτεχνείο στον κόσμο, που ιδρύθηκε στη Αλεξάνδρεια από τον Ήρωνα                                      

Από την αρχαιότητα, ήδη, παρουσιάζεται και το επίθετο σχολαστικός για να δηλώσει αυτόν που αφιερώνει τό χρόνο του στη μελέτη. ΄Ηταν, δηλαδή, ο μορφωμένος, ο εκπαιδευμένος...                               

...Για περισσότερες πληροφορίες, καθώς και για τη σχέση ανάμεσα στο σχολείο και το σκουλαρίκι διαβάστε στα 24grammata.com                                             

Αυτή την εβδομάδα                                     

ειδικό αφιέρωμα στην εκπαίδευση (50 άρθρα στις 4 πρώτες σελίδες)                            

Για πρώτη φορά στο διαδίκτυο όλα τα σχολικά βιβλία (220) του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου σε τρία εύχρηστα e-book από τα 24grammata.com.                                      

και άλλα 2050 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα. Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες 24grammata.com                                         

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com.                                             

24γραμματα© 2011.                                        
Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

Η λέξη της εβδομάδας : Από το σύκο - στο συκώτι

Η λέξη της εβδομάδας : Από το σύκο - στο συκώτι                                     

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο σύκο, το συκώτι και το συκοφάντη;                                    

Τι σημαίνουν οι φράσεις “μου κόπηκαν τα ήπατα”, “λέω τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη”;                                        

γράφει ο Νίκος Σαραντάκος (www.sarantakos.com )                                

Το συκώτι, ένα από τα σπουδαιότερα ανθρώπινα όργανα, εθεωρείτο από την αρχαιότητα η έδρα του θάρρους, του θυμού και του φόβου.                                      

Η λέξη “λευκηπατίας” (ή λευχηπατίας), αυτός δηλαδή που έχει λευκό συκώτι, σήμαινε τον δειλό, αυτόν που δεν έχει αίμα στις φλέβες του, όπως θα λέγαμε σήμερα.                       

Η αρχαιοελληνική σύνδεση του συκωτιού με το θάρρος και τον θυμό εμφανίζεται και σε άλλες γλώσσες: έτσι, στα ιταλικά και στα ισπανικά, η έκφραση “έχει συκώτι” (avere fegato και tener higado, αντίστοιχα) σημαίνει τον θαρραλέο άνθρωπο, αυτόν που “το λέει η καρδιά του”.                              

Παρόμοια, οι Γάλλοι χρησιμοποιούν την έκφραση avoir les foies blancs (έχει άσπρο συκώτι) για να χαρακτηρίσουν τον δειλό τον λιπόψυχο.                                   

 Ανάλογο είναι και το αγγλικό lily-livered. Στη νεοελληνική γλώσσα, λέμε μου κόπηκαν τα ήπατα (αξιοπρόσεκτη η διατήρηση του αρχαίου τύπου!) για να δηλώσουμε τον υπερβολικό φόβο, όπως λέμε μου έπρηξες το συκώτι σε κάποιον ενοχλητικό και μη χαλάς το συκώτι σου, δηλαδή μην θυμώνεις (για πράγματα ανάξια λόγου).                                                 

Τέτοιες φράσεις βρίσκουμε και σε άλλες γλώσσες, λ.χ. στα ιταλικά λένε si mangia il fegato (τρώει το συκώτι του) για κάποιον που βράζει από το θυμό του, ενώ στα ισπανικά η έκφραση moler los higados σημαίνει ακριβώς “πρήζω το συκώτι κάποιου”. (για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com)                                                 

Οι λέξεις foie, fegato, higado προέρχονται όλες από τα ελληνικά, μέσω των λατινικών. Η λέξη συκώτι, όμως, από πού προέρχεται;                                

Από το σύκο, είναι η απάντηση, αν και η διαδρομή δεν είναι προφανής. Η συκιά και ο καρπός της, το σύκο, υπάρχουν στην Ελλάδα από πολύ παλιά -μαρτυρούνται και στον ‘Ομηρο, αν και η λέξη “σύκο” ίσως να είναι προελληνική.                                               

Το σύκο διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στο διαιτολόγιο των αρχαίων Ελλήνων, το οποίο με τα σημερινά δεδομένα θα κρινόταν αφάνταστα φτωχό.                               

Το σύκο λοιπόν το εκτιμούσαν ιδιαίτερα και μάλιστα τάιζαν ορισμένα ζώα (ιδίως χήνες και γουρούνια) αποκλειστικά ή σχεδόν με σύκα, ώστε το συκώτι τους να νοστιμίσει.                              

Αυτό το έδεσμα, κάτι ανάλογο με το σημερινό φουά-γκρα, το ονόμαζαν, πολύ λογικά, “συκωτόν ήπαρ”.                                        

Με τον καιρό, το ουσιαστικό εξέπεσε και παρέμεινε το επίθετο, “συκωτόν”, το οποίο έφτασε να χαρακτηρίζει όχι μόνον το ειδικά προετοιμασμένο συκώτι, αλλά το συκώτι γενικά.                         

Αυτό το γλωσσικό φαινόμενο, η έκπτωση δηλαδή του ουσιαστικού, είναι αρκετά συνηθισμένο στα ελληνικά (πρβλ. ποντικός μυς δηλ. το ποντίκι από τον (Εύξεινο) Πόντο, που έγινε ποντικός, νεαρόν ύδωρ, πανικός φόβος).                                                  

Οι Ρωμαίοι ξεσήκωσαν από τα ελληνικά το συκωτόν ήπαρ, το είπαν iecur fegatum μεταφράζοντας κατά λέξη, και με μια παρόμοια διαδικασία έμεινε το σκέτο fegatum από το οποίο προήλθαν οι λέξεις που είδαμε πιο πάνω. (για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com)                                        

Αλλά ας γυρίσουμε στο σύκο.                                    

Στην αρχαία ελληνική, το σύκο ως λέξη παίζει και αυτό σπουδαίο ρόλο. Πολλές παροιμιακές εκφράσεις υπάρχουν, όπως π.χ. “όσο διαφέρει σύκα καρδάμων” (για δυο όλως ανόμοια πράγματα) ή “σύκον χειμώνος αιτώ” για άκαιρες επιθυμίες ή επιχειρήσεις.                                 

Επειδή το ξύλο της συκιάς ούτε γερό είναι ούτε καίγεται καλά, βγήκε το επίθετο “σύκινος” που σήμαινε “άχρηστος, ανώφελος”.                                   

Πασίγνωστη είναι και η αρχαία έκφραση “ονομάζω τα σύκα σύκα (και τη σκάφη σκάφη)” που πέρασε απαράλλαχτη και στα νεότερα ελληνικά.                                      

Η προέλευση της σκάφης αυτής δεν έχει ξεκαθαριστεί, είναι όμως πιθανότατο να οφείλεται σε σεξουαλικό υπονοούμενο. Και βέβαια, το σύκο είχε από την αρχαιότητα και ερωτική σημασία, μια και σήμαινε το γυναικείο γεννητικό όργανο.                                 

Από αυτή την τελευταία σημασία ίσως προήλθε και η λέξη “συκοφάντης”.                                   

Η εκδοχή που ακούγεται συχνότερα, ότι δηλαδή η λέξη προήλθε από αυτούς που κατάγγελλαν τους λαθραίους εξαγωγείς σύκων (πράγμα που, υποτίθεται, απαγορευόταν), όσο και αν είναι ελκυστική, δεν φαίνεται να ευσταθεί, καθώς δεν υπάρχει στα αρχαία κείμενα αναφορά σε τέτοιον αθηναϊκό νόμο. Μάλλον λοιπόν η λέξη προέρχεται (σύκον+φαίνω) από αυτούς που κατάγγελλαν συμπολίτες τους για παράνομες ερωτικές σχέσεις.(για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com)                                      

Σε άλλες γλώσσες, αντίθετα, η μεταχείριση του σύκου είναι πιο υποτιμητική: non vale un fico secco, δηλαδή δεν αξίζει ένα ξερό σύκο, λένε οι Ιταλοί για κάτι που δεν αξίζει δεκάρα, no dar un higo λένε οι Ισπανοί για κάτι που δεν τους ενδιαφέρει καθόλου, το ανάλογο και οι άγγλοι.                                 

Η γαλλική έκφραση mi-figue mi-raisin (μισό σύκο, μισό σταφίδα) δηλώνει κάποιον ή κάτι που δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, που δεν είναι και τόσο σόι.                                   

Πάντως, και η ερωτική έννοια του σύκου διατηρείται: ανάμεσα στα άλλα παραδείγματα, ο οδηγός της εφημερίδας El País για το καλό στυλ (στα ισπανικά), συστήνει στους συντάκτες να αποφεύγουν διάφορες αγγλοσαξωνικές λέξεις, μεταξύ των οποίων και τη λέξη sexy, αντί της οποίας προτείνονται δύο λύσεις: η λέξη erótico και η λέξη sicalíptico.                                  

Η πρώτη δεν θέλει εξήγηση βέβαια, η δεύτερη όμως προέρχεται από το γνωστό μας σύκο και από το “άλειψις”, δηλαδή χάιδεμα, τρίψιμο, διέγερση σαν να λέμε. Να προσθέσουμε ότι η λέξη δεν μαρτυρείται στα αρχαία ελληνικά: πλάστηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα. (για περισσότερες πληροφορίες 24grammata.com)                                        

και άλλα 1900 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα.                      

Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες 24grammata.com                                      

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com.                                  

24γραμματα© 2011.                                        

Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα

Οι λέξεις της παραλίας: Μπικίνι / Μαγιό / Μπουρκίνι / Κρις κραφτ

Οι λέξεις της παραλίας: Μπικίνι / Μαγιό / Μπουρκίνι / Κρις κραφτ                                               

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός                                

Μπικίνι / Μαγιό                                            

Το μπικίνι πήρε το όνομα του από την ατόλη Μπικίνι (νήσοι Μάρσαλ), Ειρηνικός Ωκεανός, μεταξύ της Χαβάης και της Παπούα-Νέα Γουινέα.                           

Το τοπωνύμιο αποδόθηκε στο προκλητικό μαγιό από το Γάλλο Λουί Ρεάρ, επειδή εκείνη την εποχή το αμερικάνικο ναυτικό πραγματοποιούσε πυρηνικές δοκιμές στην ατόλη (κοραλιογενής νησίδα) Μπικίνι. Έτσι και ο Ρεάρ προσδοκούσε ότι το εν λόγω μαγιό (: γαλλ. λέξη, αρχικά δήλωνε το ύφασμα που εφαρμόζει στο σώμα και τύλιγαν το νεογέννητο) θα έκανε την εμφάνιση των γυναικών “εκρηκτική”.                               

Οι νήσοι Μάρσαλ, συμπεριλαμβανομένης της ατόλη Μπικίνι, το 1977 απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τους Αμερικανούς, όχι λόγω φιλελεύθερων αντιλήψεων των ΗΠΑ, αλλά επειδή δε συνέφερε, τις ΗΠΑ, η καταβολή αποζημιώσεων στους ιθαγενείς.                                     

Τα περισσότερα νησιά είναι ακατοίκητα και επικίνδυνα, λόγω της μόλυνσης από τις πυρηνικές δοκιμές και τη μεταφορά των πυρηνικών αποβλήτων από τις ΗΠΑ (μάλλον έχουν δίκιο όσοι λένε: “άλλοι το φοράνε το μπικίνι και άλλοι κλαίνε στο Μπικίνι”). www.24grammata.com                                 

Μπουρκίνι                                  

Η λέξη μπουρκίνι θεωρείται νεολογισμός που θα συζητηθεί πολύ. Παράγεται από την μπούρκα και κατάληξη -ινι (κατά το μπικίνι) και προσδιορίζει την περιβολή σε θάλασσα και πισίνα των Μουσουλμάνων γυναικών.                                   

Πρόκειται για ελαφρια καταδυτική στολή που καλύπτει όλο το γυναικείο σώμα (δείτε φωτογραφίες στο www.24grammata.com).                          

Στην Ιταλία και τη Γαλλία δεν επιτρέπουν στις μουσουλμάνες να το φορούν σε πισίνα προβάλλοντας ως δικαιολογία τους κανόνες υγιεινής, ενώ κάποιοι μιλούν για κοινωνικό αποκλεισμό.                               

Chris craft                                            

Πρόκειται, ίσως, για την πιο «κακοποιημένη» λέξη ανάμεσα στους ναυτικούς όρους.                         

Ακούω συχνά να λένε : «θα αγοράσω κρις κραφ ή γκρις κραφ ή κρι κραφτ ή κρις κραβ» και εννοούν απλά μία ταχύπλοη βάρκα.                                   

Οποιαδήποτε βάρκα έχει τιμόνι και μηχανή για τους περισσότερους Έλληνες είναι κρις κραφτ.                           

Τη σύγχυση επιτείνει και η λανθασμένη ετυμολογική ανάλυση από το έγκυρο (και το εννοώ ότι είναι πραγματικά έγκυρο, αλλά τα λάθη είναι…ανθρώπινα) Λεξικό του Γ.Μπαμπινιώτη (1998). Αντιγράφω: κρις-κραφτ (το) [ακλ.] μικρό και ταχύπλοο σκάφος για αγώνες και αναψυχή. [ΕΤΥΜ<αγγλ.criss (cross) : «σταυρωτός» + craft: «σκάφος»].                                    

Και βέβαια το ταλαίπωρο πρώτο συνθετικό δεν είναι criss αλλά chris και δεν έχει καμία σχέση με το «σταυρωτό»(;!) αλλά με το όνομα του δημιουργού του: Cristopher.                                       

Ο Cristopher Columbus Smith το 1874 κατασκεύασε τις πρώτες ξύλινες (φυσικά) ταχύπλοοες βάρκες.                                  

Πολύ αργότερα, θα τους δώσει την επωνυμία Chris craft (δηλ. το σκάφος του Χριστόφορου!!!)                                       

Το Chris craft θα καθιερωθεί ως ταχύπλοο πολυτελείας (και, όταν λέμε πολυτελείας, το εννοούμε). Η επωνυμία, θα γίνει σε πολλές χώρες του κόσμου συνώνυμο του ταχύπλοου (κάτι ανάλογο με την επωνυμία αυτοκινήτων Jeep)                                     

Για την ετυμολογική ανάλυση της επωνυμίας των ταχύπολοων σκαφών δείτε και εδώ                                

και άλλα 2000 άρθρα στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική και ισπανική γλώσσα.                                     

Δωρεάν e-books (νέα βιβλία) / θεματική βιντεοθήκη για την Τέχνη, την Ιστορία, τις Επιστήμες                                          

Δείτε όλο το αρχείο από την “λέξη της εβδομάδας” αλλά και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα στη διεύθυνση www.24grammata.com.                                  

24γραμματα© 2011.                                             

Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Ανάπτυξη από τα 24γραμματα