ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

"Τριγυριστής της Ινδικής στα νιάτα του ο Κοσμάς
πίστεψε στα γεράματα πως θα καλογερέψει.

Κυρά θαλασσοθάνατη, στα χέρια του έχεις ρέψει,

που στα στερνά τα μάρανε το αλέτρι κι ο κασμάς.

¨Οπου έφτασες, κάθε χρονιά θερίζουν τρείς φορές.

Την Ταπροβάνη εδιάλεξες κι είχες καιρό ποδίσει.

Τώρα μασάς αμύγδαλα και προσφορές ξερές,

και το λιβάνι οσμίζεσαι που μοιάζει με χασίσι"!

(Απόσπασμα από το "ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΠΛΕΥΣΤΗ" από το "ΤΡΑΒΕΡΣΟ")

Τι μπορεί να πεί κανείς για τον Νίκο Καββαδία, και μάλιστα τι μπορεί να πεί ένας ασυρματιστής, για έναν άλλον;

Πριν ταξιδέψω και γνωρίσω άλλες χώρες, άλλες θάλασσες, τις είχα ήδη γνωρίσει μέσα από την ποίηση του Καββαδία.

Ηταν σαν να τις είχα ταξιδέψει εκατοντάδες φορές, κι ας πήγαινα για πρώτη φορά.

Ο Ποιητής (όχι στιχουργός) Νίκος Καββαδίας, δεν έκανε τίποτε άλλο από το να μας δίνει γραπτά τα τοπία, και στις στιγμές του από τα ταξίδια που έκανε, κι όμως δεν τα χόρτασε.

Ας τον γνωρίσουμε λίγο καλύτερα.

"Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε το 1910 σε μια μικρή πόλη της Μαντζουρίας κοντά στο Χαρμπίν, από γονείς Έλληνες Κεφαλονίτες.

Όταν ήτανε πολύ μικρός, η οικογένεια γύρισε στην Ελλάδα.

Μερικά χρόνια μείνανε στην Κεφαλονιά και από το 1921 ως το 1932 στον Πειραιά, όπου ο Νίκος Καββαδίας τελείωσε το Δημοτικό και μετά το Γυμνάσιο.

Μαθητής του Δημοτικού, έγραψε τα πρώτα του ποιήματα.

Το 1929 πήγε υπάλληλος σε ναυτικό γραφείο και λίγους μήνες αργότερα μπαρκάρισε ναύτης σε φορτηγό.

Για μερικά χρόνια, συνέχισε να φεύγει με τα φορτηγά, να γυρίζει πίσω ταλαιπωρημένος και αδέκαρος, για να ξαναφύγει σε λίγο.

Ώσπου αποφάσισε να πάρει το δίπλωμα του ασυρματιστή.

Αρχικά ήθελε να γίνει καπετάνιος, μα είχε ήδη χάσει αρκετά χρόνια στις περιπλανήσεις του και το δίπλωμα του ασυρματιστή ήταν η πιο σύντομη λύση.

Το πήρε το 1939, έγινε όμως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και πήγε στρατιώτης στην Αλβανία, κι έμεινε ξέμπαρκος στην Αθήνα στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Ξαναμπαρκάρησε το 1944 και ταξίδεψε αδιάκοπα, ως ασυρματιστής, σε όλο τον κόσμο, ως τον Νοέμβρη του 1974.

Πέθανε τρεις μήνες αργότερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, τις 10 του Φλεβάρη 1975. Η Βάρδια, το μοναδικό του μυθιστόρημα, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1954.

Η ποιητική του συλλογή Μαραμπού το 1933, το Πούσι το 1947 και Τραβέρσο το 1975. Τα μικρά πεζά Λι, Του πολέμου, και Στο άλογό μου εκδόθηκαν το 1987.

ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ

"Η ακινησία του αέρα

κάτω απ της ηχώς τον κλάρο.

Η ακινησία του νερού

κάτω απ των αστεριών τα φύλλα.

Η ακινησία του στόματός σου

κάτω από μια λόχμη από φιλιά"!

Μια μεγάλη ΜΟΡΦΗ, ένας ποιητής μια πένα σταλμένη από τον ουρανό.

Αυτό ήταν ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, αλλά και είναι ακόμα και στις σκληρές μέρες μας, στο απάνθρωπο σήμερα.

Εχουν γραφτεί πολλά από καταξιωμένους λογοτέχνες για τον Λόρκα, που οποιοδήποτε σχόλιό μου θα αποτελούσε απλά έναν "ψίθυρο".

Σαν έναν ελάχιστο φόρο τιμής σας μεταφέρω το γραπτό της Σινέιντ Κένεντι!

" Ο Λόρκα θεωρείται ως ο καλύτερος συγγραφέας της Ισπανίας. Τον δολοφόνησε μια φασιστική συμμορία και τον πέταξε σε έναν ανώνυμο τάφο.
Δεν είναι περίεργο που ο Λόρκα πέθανε στα χέρια των υποστηρικτών του στρατηγού Φράνκο.

Ηταν αντίθετος με ότι αντιπροσώπευε ο φασίστας δικτάτορας της Ισπανίας.
Ο Λόρκα ήταν ομοφυλόφιλος.

Ηταν ένας διάσημος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, καθώς και ένας διακεκριμένος καλλιτέχνης, πιανίστας και συνθέτης.

Χρησιμοποιούσε τις καλλιτεχνικές του ικανότητες για να εξερευνήσει το νεοτερισμό, τι σήμαινε να είσαι άνθρωπος και να έχεις επιθυμίες και οργιζόταν με τις αδικίες που επιβάλλονταν στους καθημερινούς ανθρώπους από τους πλούσιους και την εξουσία.
Γεννήθηκε στην νότια επαρχία της Γρανάδα το 1898.

Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Γρανάδα και της Μαδρίτης όπου εντάχθηκε στους κύκλους της ισπανικής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας.

Το 1929-30 έζησε στην Νέα Υόρκη.

Το ταξίδι του στις ΗΠΑ ήταν μια προσπάθεια να ξεφύγει από την κατάθλιψή του που συνεχώς μεγάλωνε -και που γινόταν χειρότερη από τη διαρκή αποτυχημένη του προσπάθεια να κρύψει την ομοφυλοφιλία του από την οικογένεια και τους φίλους του.
Οσο πιο διάσημος γινόταν ως συγγραφέας, τόσο πιο οδυνηρή γινόταν η αντίφαση της ζωής του -ένας διάσημος επιτυχημένος συγγραφέας και ένα βασανισμένο άτομο που μπορούσε να αποκαλυφθεί μόνο στην ιδιωτική του ζωή.
Η σειρά των ποιημάτων αυτής της περιόδου που δημοσιεύτηκαν σε μια ποιητική συλλογή της Νέας Υόρκης, είναι τα πιο δυνατά και πολιτικά της καριέρας του. Περιέγραφε τη ζωή του στη Νέα Υόρκη σαν "μία από τις πιο χρήσιμες εμπειρίες" της ζωής του.

Εκεί άλλαξε η οπτική του για τον εαυτό του, το έργο του και τον ίδιο το κόσμο.
Ο Λόρκα είδε καθαρά τι πήγαινε στραβά στη Νέα Υόρκη.

Καταδίκαζε το λευκό, αστικό πολιτισμό γιατί αντιπροσώπευε την πιο άμεση και ισχυρή εικόνα της πνευματικής φτώχειας του 20ου αιώνα.

Η "πόλη που δε κοιμάται ποτέ" με τα λαμπερά φώτα έγινε ο τόπος της αναζήτησης του μοντέρνου ανθρώπου μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο δυστυχία.
Με την ποιητική συλλογή της Νέας Υόρκης, η μοναδική φωνή του Λόρκα άρχισε να διακρίνεται.

Ηταν ένας συγγραφέας που παρατηρούσε πίσω από τα φαινόμενα.

Εβλεπε πέρα από τις περιστάσεις στο χείλος του αγνώστου, αναζητώντας μια εξήγηση, με το φόβο πως η δυστυχία γύρω του δεν φαινόταν να έχει καμιά κοινωνική ή ηθική εξήγηση.
Στο ποίημα Τυφλό Πανόραμα της Νέας Υόρκης έγραφε:
Ο αυθεντικός πόνος που κρατά τα πάντα ξύπνια
είναι μια μικροσκοπική, απέραντη φωτιά
στα αθώα μάτια άλλων συστημάτων.
Η μοναδική ηθική εξήγηση που είχε νόημα για τον ίδιο, ήταν η αδιαφορία των ανθρώπων για το "διαφορετικό" και όλο του το έργο χαρακτηρίζεται από την άρνησή του να αγνοήσει το "διαφορετικό".
Ο Λόρκα καταδίκαζε τη καπιταλιστική κοινωνία και όλα όσα είχε σαν συνέπειες -την αδιαφορία για τη δυστυχία, την αποξένωση, τη φτώχεια και το ρατσισμό. Απεχθανόταν ιδιαίτερα το τρόπο που ο υλιστικός καπιταλισμός διαφθείρει όλα όσα είναι πολύτιμα και ανθρώπινα.

Εξοργιζόταν με τον εξευτελισμό των Μαύρων Αμερικανών στη Νέα Υόρκη -και έγραψε ποιήματα για να διαμαρτυρηθεί.
Αργότερα έγραψε ότι ήθελε να γράψει μια μαύρη τραγωδία, αλλά ότι δεν μπορούσε μέχρι να καταλάβει πλήρως "έναν κόσμο χωρίς ντροπή και αρκετά σκληρό για να χωρίζει τους ανθρώπους ανάλογα με το χρώμα".
Αίμα
Ανακατεύοντας το ιδιωτικό με το δημόσιο προειδοποιούσε στον "Βασιλιά του Χάρλεμ" ότι το αίμα που βράζει κάτω από το δέρμα των μαύρων "θα κυλήσει/στις σκεπές παντού/και θα κάψει τη χλωροφύλλη των ξανθών γυναικών/και θα βογκύξει στα πόδια των κρεβατιών κοντά στην αϋπνία του νιπτύρα/και θα εκραγεί μέσα σε μια αυγή από κίτρινο καπνό".
Η επιστροφή του Λόρκα στην Ισπανία το 1930 συνέπεσε με την πτώση της δικτατορίας του Πρίμο ντε Ριβέρα και την εγκαθίδρυση της Ισπανικής Δημοκρατίας από τις αριστερές δυνάμεις.

Το 1931 διορίστηκε διευθυντής της θεατρικής εταιρίας του Πανεπιστημίου γνωστή ως "Η Παράγκα".

Η ομάδα χρηματοδοτούνταν από το υπουργείο Παιδείας και είχε την ευθύνη να εξαπλώσει το θέατρο στις πιο απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές της Ισπανίας.
Αυτή την περίοδο, ο Λόρκα άρχισε να γράφει μερικά από τα πιο σπουδαία θεατρικά του έργα όπως ήταν "η αγροτική τριλογία" -ο Ματωμένος Γάμος, Γιέρμα και Το Σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα.
Οταν ήταν στην Νέα Υόρκη είχε καταφέρει να μπει στο κόσμο του θεάτρου της πόλης.

Εβλεπε την Νέα Υόρκη σαν την ευκαιρία να απομακρυνθεί ψυχολογικά από το ισπανικό θέατρο της εποχής του.

"Κάποιος πρέπει να σκεφτεί για το θέατρο του μέλλοντος" έγραφε στην οικογένειά του, "Ο,τι υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Ισπανία είναι νεκρό.

Είτε το θέατρο θα αλλάξει ριζικά, είτε θα πεθάνει. Δεν υπάρχει άλλη λύση".
Στην Νέα Υόρκη ο Λόρκα ανακάλυψε στο θέατρο ένα ισχυρό μέσο να συνδέεται με το κοινό και να το προκαλεί.

Το θέατρο, έγραφε, "είναι ποίηση που σηκώνεται από το βιβλίο και γίνεται ανθρώπινη.

Κι όσο γίνεται ανθρώπινη, μιλάει και φωνάζει, κλαίει και απελπίζεται.

Οι θεατρικοί χαρακτήρες πρέπει να εμφανίζονται στη σκηνή με μια ποιητική στολή αλλά τα κόκκαλα και το αίμα τους πρέπει να φαίνονται από μέσα".
Τα θεατρικά του Λόρκα, όπως τα ποιήματά του, αναζητούσαν το ιδανικό, το "ψίθυρο της απόλυτης ομορφιάς".

Το έργο του υμνεί όχι την αγάπη αλλά την επιθυμία, μία επιθυμία που είναι περισσότερο απούσα παρά παρούσα.
Για παράδειγμα στο θεατρικό Γιέρμα οι χαρακτήρες λαχταρούν ο ένας τον άλλο, αλλά γίνονται θύματα της δικής τους ανικανότητας να εκφραστούν συναισθηματικά -παγιδευμένοι από τις προσδοκίες της οικογένειας και της κοινωνίας.
Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε το 1936 και λίγο μετά ο Λόρκα γύρισε στη Γρανάδα.

Πρέπει να καταλάβαινε ότι βάδιζε προς το σίγουρο θάνατο.

Παρόλο που ποτέ δεν εντάχθηκε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι κοινωνικές και πολιτικές του σχέσεις ήταν πάντοτε εμφανής, και για τον Φράνκο και τους υποστηρικτές του δεν είχε καμιά διαφορά με έναν Κομμουνιστή.
Θα μπορούσε εύκολα να φύγει από τη Γρανάδα όταν η περιοχή έπεσε στις δυνάμεις του Φράνκο αλλά επέλεξε να μείνει κοντά στην αδελφή του και το γαμπρό του, τον σοσιαλιστή δήμαρχο της Γρανάδα.

Τον συνέλαβαν και δύο μέρες μετά τον σκότωσαν.
Εγινε ένας από τους 20.000-30.000 Ισπανούς που εκτελέστηκαν στην περιοχή της Γρανάδα γιατί θεωρήθηκαν υποστηρικτές της δημοκρατίας ή της αριστεράς, μέλη των συνδικάτων, δάσκαλοι ή δημοσιογράφοι, ή συγγραφείς σαν τον Λόρκα.
Το έργο του Λόρκα απαγορεύτηκε στην Ισπανία μέχρι το 1953, όταν ξαναεμφανίστηκε λογοκριμένο.

Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, έγινε δυνατό να συζητηθεί δημόσια το έργο και ο θάνατός του.
Σήμερα ο Λόρκα τιμάται με ένα άγαλμα στην πλατεία της Σάντα Ανα στην Μαδρίτη, όπου θυμίζει τις αντικρουόμενες απόψεις της ιστορίας της Ισπανίας.

Ο φιλόσοφος Ντέηβιντ Κρόκερ έχει γράψει πως κάθε μέρα οι αριστεροί τοποθετούν ένα κόκκινο μαντήλι στο λαιμό του αγάλματος και λίγο αργότερα κάποιος δεξιός εμφανίζεται για να το ξεκρεμάσει.

Σινέιντ Κένεντι,
καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου