ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
Πρόσκληση
Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, σας προσκαλεί στην ομιλία της Παρυσάτιδος Παπαδοπούλου – Συμεωνίδου (Αρχιτέκτονος – Πολεοδόμου και Ομότιμης Καθηγήτριας του Α.Π.Θ. με θέμα:Υποθήκες Πολιτισμού στον Πόντο:
Η πρόκληση του μέλλοντος (σκέψεις, προτάσεις, πολιτικές),που θα γίνει στην αίθουσα εκδηλώσεων της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (Αγνώστων Μαρτύρων 73, Νέα Σμύρνη, τηλ. 2109325521 και 2109354333) την Κυριακή 5 Απριλίου 2009 και ώρα 11.00.
Η παρουσία σας θα είναι τιμή για μας.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο
Η Γεν. Γραμματέας Γεωργία Χαριτίδου
Ο ΠρόεδροςΔημήτριος Τομπαΐδης Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.
Επιτροπή Ποντιακών Μελετών
Αγνώστων Μαρτύρων 73
Νέα Σμύρνη, 17123
Τηλ.: 2109325521 Τηλ. - Fax: 2109354333 www.epm.gr info@epm.gr
Μορφή και λειτουργία της ποντιακής γυναικείας φορεσιάς
Η πίστη και ο σεβασμός προς την ποντιακή παράδοση, έτσι όπως της την μετέδωσε η Κερασούντια γιαγιά της, αποτέλεσαν για τη Λένα Καλπίδου, αρχαιολόγο και ερευνήτρια Ποντιακής Λαογραφίας, την κινητήριο δύναμη για να ασχοληθεί με αυτήν και κυρίως με τη διατήρηση ενός αναπόσπαστου κομματιού της, όπως είναι η φορεσιά. Με σύμμαχο την αγάπη της, αλλά και την εμπειρία που αποκόμισε από την ενασχόλησή της με την ποντιακή παράδοση, εργάζεται επίμονα και συμβάλλει και ως υπεύθυνη του Μουσείου του Ποντιακού Ελληνισμού της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών στην διατήρηση του ποντιακού πολιτισμού και στη μετάδοσή του στους νεότερους.Η Λένα Καλπίδου βρέθηκε στην περιοχή μας, την οποία έχει επισκεφθεί πολλές φορές, προσκεκλημένη του Συλλόγου Ποντίων Θρυλορίου «Η Κερασούντα και το Γαρς» για να μιλήσει για την ποντιακή φορεσιά. Λίγο νωρίτερα μίλησε στον ΠτΘ για το θέμα αυτό, αλλά και για την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών και το Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού.Ας την ακούσουμε…Η γυναικεία φορεσιά του ΠόντουΠτΘ: κ. Καλπίδου, πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με την ποντιακή λαογραφία;Λ.Κ.: Τελείωσα το Τμήμα Αρχαιολογίας και στα φοιτητικά μου χρόνια έκανα μαθήματα λαογραφίας, ενώ συγχρόνως ασχολήθηκα με τη συλλογή υλικού το οποίο και επεξεργάσθηκα. Η γιαγιά η Κερασούντια, με την οποία σαν μικρή εγγονή καθόμουν μαζί της στο σπίτι και μου εξιστορούσε διάφορα από τα παιδικά της χρόνια και την ενηλικίωσή της ήταν αυτή που με επηρέασε και έτσι προέκυψε το ενδιαφέρον να ασχοληθώ γενικότερα με τη φορεσιά και με τα ήθη του χωριού από όπου καταγόταν ο πατέρας μου. Στη συνέχεια μέσω του συλλογικού φορέα «Αργοναύται Κομνηνοί» της Καλλιθέας βρήκα κανάλι ενασχόλησης. Ξεκίνησα με παραδοσιακούς χορούς, δηλαδή με συμμετοχή στο συγκρότημα του συλλόγου, όπου μαθαίναμε τους χορούς, όμως και στα οικογενειακά γλέντια ή στις εκδηλώσεις του συλλόγου βιώναμε αυτό το γλέντι το ποντιακό. Μετά τα φοιτητικά χρόνια ενδιαφέρθηκα για τα στοιχεία της γυναικείας κυρίως φορεσιάς. Στη δεκαετία του ’80 αποφάσισα να συγκεντρώσω κάποια στοιχεία όσο ακόμη ήταν νέοι αυτοί που ζούσαν και ήξεραν για τις ενδυμασίες. Ακολούθως ασχολήθηκα με την οργάνωση του Μουσείου, είμαι μέλος στην Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, η οποία και το οργάνωσε και φιλοδοξώ να συγγράψω και ένα πόνημα σχετικό με την ποντιακή φορεσιά.
ΠτΘ: κ. Καλπίδου, τι το ιδιαίτερο στοιχείο έχει η φορεσιά του Πόντου;Λ.Κ.: Έχει ανατολικά στοιχεία και μάλιστα παλιά, τα οποία κρατούν από τη Βυζαντινή εποχή. Αποτελείται από το μακρύ επίσημο ένδυμα - μιλάμε για την επίσημη στολή - από βαρύτιμο ύφασμα, το οποίο δίνει επιβλητική μορφή στη γυναίκα. Είναι όμως γενικότερα απλή, παρά τα πολύτιμα υφάσματα, βελούδο η ζακέτα και μεταξωτό το φόρεμα. Το καπελάκι που τη συνοδεύει είναι πολύ μικρό και σεμνό. Είναι μια επιβλητική φορεσιά που αναδεικνύει το γυναικείο σώμα, γιατί είναι στενή στη μέση σχετικά, συγχρόνως όμως είναι και σεμνή, γιατί δεν επιτρεπόταν να υπάρχει μπροστά άνοιγμα.ΠτΘ: Γενικότερα λέγεται για τις παραδοσιακές φορεσιές ότι δεν αναδείκνυαν τα σώματα των γυναικών…Λ.Κ.: Θεωρώ ότι η ποντιακή γυναικεία φορεσιά το αναδεικνύει γιατί κάνει καμπύλη στη μέση, είναι στενή στο στήθος και φαρδαίνει προς τα κάτω.ΠτΘ: Οι γυναικείες φορεσιές όλων των περιοχών του Πόντου ήταν ίδιες;Λ.Κ.: Όχι, υπάρχουν διάφορες φορεσιές. Η κυριότερη μορφή της επίσημης που σας ανέφερα είναι των παραλίων των αστικών κέντρων. Επίσης, σήμερα έχουμε τη δυνατότητα μετά από έρευνα να ξεχωρίζουμε τις φορεσιές δύο ορεινών περιοχών, της ορεινής περιοχής της Ματσούκας, που ήταν κυρίως κτηνοτροφική, όπου η φορεσιά είναι πιο στενή και πιο μαζεμένη - και λογικό αυτό γιατί οι κάτοικοι έμεναν σε ορεινά χωριά και είχαν άλλη δραστηριότητα - και επίσης της περιοχής των εφτά χωριών της Σάντας, της ιστορικής αυτής περιοχής νότια της Τραπεζούντας, όπου η φορεσιά έχει το βασικό μεταξωτό μακρύ φόρεμα και από πάνω ενίσχυαν αυτή τη φορεσιά με ένα τσόχινο, μαντώ θα το λέγαμε, και μια διαφορετική είδους ποδιά. Είχε δηλαδή η φορεσιά τους περισσότερα στοιχεία, τα οποία κάλυπταν με μάλλινα υφάσματα. Οι τελευταίες φορεσιές που έχουμε δει εμείς μέχρι σήμερα είναι μέχρι το 1910 και είναι φτιαγμένες από αγοραστά υφάσματα εγγλέζικα καλής ποιότητας, γιατί μη ξεχνάμε ότι η Τραπεζούντα είχε αναπτυγμένο εμπόριο.
ΠτΘ: Οι φορεσιές είχαν κεντήματα και στολίδια;Λ.Κ.: Είχαν χρυσό κέντημα. Στην περιοχή της Κερασούντας ήταν αυστηρότερες και έτσι αναδείκνυαν και μια διαφορετικότητα. Άλλα ήταν τα χρώματα της περιοχής της Κερασούντας και τα στολίδια της ζακέτας, γιατί κυρίως αυτή στολιζόταν, ενώ στην Τραπεζούντα τα χρώματα ήταν φωτεινότερα, πιο καμπυλόγραμμα τα σχήματα και πιο στολισμένα. Αυτό όμως το χρυσό κέντημα θεωρείται αυστηρό και λιτό δεν είναι, για παράδειγμα, όπως αυτό που βλέπουμε στις ηπειρώτικες φορεσιές που είναι γεμάτες και χρυσοστολισμένες ούτε στην Κέρκυρα όπου τα ζακετάκια ήταν ολοκέντητα. Τα καθημερινά τους ρούχα ήταν απλά, χωρίς κάτι ιδιαίτερο.ΠτΘ: Και στο κεφάλι τι φορούσαν;Λ.Κ.: Την τάπλα το τεπελίκ(ιν), το κούρσιν ή κουρσίν με διαφορετικές ονομασίες, το οποίο μπορεί να το έκαναν με χρυσοκέντητο ύφασμα, αλλά υπάρχει και μία άλλη εκδοχή, όπως στην Κερασούντα, να ράβουν γύρω – γύρω φλουράκια. Υπάρχουν τέτοιες μικροδιαφορές γενικότερα στη φορεσιά.ΠτΘ: Η ποδιά ήταν κοινό χαρακτηριστικό;Λ.Κ.: Η ποδιά ή φοτά όπως την λένε οι Πόντιοι είναι βασικό στοιχείο της καθημερινής πραγματικότητας. Το ριγωτό αυτό βαμβακερό ύφασμα το φορούσαν καθημερινά και στην επίσημη στολή ήταν μεταξωτό. Η φοτά φοριόταν από ηλικιωμένες γυναίκες, ενώ οι κοπέλες εμφανίζονταν στις επίσημες εκδηλώσεις χωρίς αυτήν. Όμως καθημερινά, επειδή ήταν πολύ δραστήρια η πόντια γυναίκα και έπρεπε να τρέχει στα βουνά και στα χωράφια και στις σπιτικές δουλειές, την είχε πάντα μπροστά της, όπως και το σπαλέρ’, ένα άλλο στοιχείο της ποντιακής φορεσιάς. Είναι η τραχηλιά, θα λέγαμε στα νέα ελληνικά, που τη φορούσαν στην καθημερινότητά τους πρόχειρα και βιαστικά πάνω από την απλή βαμβακερή ζουπούνα που φορούσαν. Η ζουπούνα άφηνε ανοιχτό το στήθος και από πάνω έβαζαν το σπαλέρ πιάνοντάς το στο λαιμό μέχρι τη μέση και έτσι κάλυπταν το στήθος. Το σπαλέρ έχει τραγουδηθεί από τους λυράρηδες πολύ.
ΠτΘ: Μέσα από τη φορεσιά αναδεικνύεται η συντηρητικότητα της κοινωνίας;Λ.Κ.: Σε γενικές γραμμές ναι, αλλά υπήρχαν και εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, στην Κερασούντα μετά το 1910 όπου δούλευαν τα κορίτσια στα εργαστήρια του φουντουκιού, με αποτέλεσμα να υπάρχει μία χειραφέτηση της γυναίκες οπότε αρχίζουν και συγκεντρώνουν χρήματα και φτιάχνουν αυτές τα τεπελίκια τους με τα φλουράκια γύρω – γύρω ή στην Κερασούντα όπου το 1904 ιδρύθηκε η «Μέριμνα Ποντίων Κυριών» στην Τραπεζούντα, όπου υπήρχαν πολλές μεγαλοαστές, οι οποίες είχαν επικοινωνία και με Αθήνα και με Παρίσι φορούσαν ρούχα ευρωπαϊκά, είχαν δεχθεί ιδέες για την ανάπτυξη της γυναίκας και έτσι δημιουργήθηκε το Σωματείο για να δίνει δουλειά στις κοπέλες και να έχουν δουλειά ατομική.ΠτΘ: Ήταν χειραφετημένη η πόντια γυναίκα;Λ.Κ.: Όχι, όμως υπήρχαν αυτές οι εξαιρέσεις που σας είπα προηγουμένως. Βέβαια κυριαρχούσε η γυναίκα, ειδικά η μάνα. Όταν ήταν σύζυγος με μικρά παιδιά δεν είχε θέση, όταν όμως γινόταν πεθερά, είχε κυριαρχικό ρόλο, κάτι που ισχύει ακόμη και σήμερα, όπου σε οικογένειες ποντίων ο γιος ακολουθεί τι θα πει η μάνα του και μετά η σύζυγος.Η ανδρική φορεσιάΠτΘ: Και όσον αφορά στην ανδρική;Λ.Κ.: Η παλιά ανδρική στολή αποτελούνταν από ένα μακρύ σαλβάρι, όπως στα Μικρασιατικά παράλια. Το 1910 περίπου υιοθετήθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας και με τον τρόπο που μπορούμε να ερευνήσουμε την ιστορική πορεία των Ποντίων, η φορεσιά με τη ζίπκα, το στενό ανδρικό παντελόνι. Σύμφωνα με τις καταγραφές ακόμη και των παλιών μελετητών αυτή είναι φορεσιά των ντόπιων της περιοχής του Καυκάσου, των Λαζών, και την οποία υιοθέτησαν οι Έλληνες του Πόντου. Βεβαίως, κάποια στοιχεία τα τροποποίησαν, κάποια τα αφομοίωσαν, άλλα τα διαμόρφωσαν.ΠτΘ: κ. Καλπίδου, η έρευνα σχετικά με τις φορεσιές συναντά δυσκολίες;Λ.Κ.: Δεν έχουμε τη δυνατότητα να εμβαθύνουμε πολύ και να πάμε πολύ πίσω στην έρευνα. Και για τη γυναικεία φορεσιά που σας μίλησα έχουμε στοιχεία μέχρι το 1880. Αν είχαμε τη δυνατότητα να δούμε ιστορικά αρχεία στη σημερινή Τουρκία πιθανόν να συγκεντρώναμε και άλλα στοιχεία. Οι πρόσφυγες που ήρθαν εδώ δεν μετέφεραν ούτε καν τα αντικείμενα, ειδικά οι ανδρικές φορεσιές δεν διασώθηκαν και έτσι δεν μπορούμε να ξέρουμε πολλά. Εγώ συνεχώς τονίζω ότι ειδικά για τις ανδρικές πρέπει να ερευνήσει κανείς από πολλές επιστημονικές πλευρές και τους χορούς και τη φορεσιά για να βγάλει ένα ασφαλές επιστημονικό συμπέρασμα.
ΠτΘ: κ. Καλπίδου, είναι γεγονός ότι πολύ περισσότερα γνωρίζουμε για τους χορούς του Πόντου, ενώ όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του πολιτισμού τους είναι άγνωστα στους περισσότερους, ακόμη και σε Πόντιους…Σ.Κ.: Έχετε δίκιο. Γίνονται κάποιες προσπάθειες να δοθούν στοιχεία. αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει προθυμία, ιδιαίτερα στις νέες γενιές. Βέβαια, να σημειώσω ότι σημαντικό ρόλο παίζει η παιδεία των χοροδιδασκάλων. Πρότεινα σε μια συνάντηση της Επιτροπής Πολιτισμού της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντίων στη Θεσσαλονίκη οι χοροδιδάσκαλοι να γνωρίζουν και ιστορικά στοιχεία των Ποντίων, ακόμη και την ιστορία του Συλλόγου του οποίου το χορευτικό έχουν αναλάβει. Γιατί πλέον και τα Σωματεία από το 1922 έως και σήμερα έχουν γράψει ιστορία. Είναι μία μακρά πορεία και μπορούν να συνειδητοποιήσουν πολλά. Δεν ξέρω δηλαδή με στόχο να συγκεντρωθούν πολλά παιδιά και να ασχοληθούν με κάτι αν θα πρέπει να τους δίνουμε αυτό που τους αρέσει ή αυτό που απαιτεί πολλή προσπάθεια, το οποίο όμως απαιτεί και γνώση για να στραφούν σε κάτι βαθύτερο και πνευματικότερο.ΠτΘ: κ. Καλπίδου, σας ευχαριστούμε πολύ.Λ.Κ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.Α.Π.Επιτροπή Ποντιακών Μελετών«Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών είναι σωματείο επιστημονικό, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ιδρύθηκε στην Αθήνα από λίγους λόγιους πόντιους, χαρακτηριστικά να αναφέρω το γιατρό Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου, τον Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθο και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, που έχει και άμεση σχέση με την Κομοτηνή, τον Άνθιμο Παπαδόπουλο, επίσης κληρικό που ασχολήθηκε με τη γλώσσα και έγραψε λεξικό και γραμματική της ποντιακής διαλέκτου, όπως είχε επίσης ένα πολύ σπουδαίο Πρόεδρο, τον Οδυσσέα Λαμψίδη, αυστηρό επιστήμονα βυζαντινολόγο και δάσκαλο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και συγγραφέα κυρίως μελετημάτων σχετικών με τη γλώσσα και την ιστορία. Αυτοί από πολύ νωρίς το 1928 ίδρυσαν την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, η οποία λειτουργούσε ως αυστηρό επιστημονικό Σωματείο, Η Επιτροπή εκδίδει το περιοδικό με τίτλο «Αρχείον Πόντου» με διακριτικό σήμα τον μονοκέφαλο αετό από νόμισμα της Σινώπης, η οποία κάθε χρόνο εκδίδει και ένα τόμο και εκδίδει αυτοτελή έργα σχετικά με τον Πόντο. Έργο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών και το Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού στην Αθήνα»
Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού στην ΑθήναΥπεύθυνη για το Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού στην Αθήνα η κ. Λένα Καλπίδου το χαρακτηρίζει ως «το μόνο πλήρες, εκτεταμένο, οργανωμένο, σύγχρονο μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού. Από το υλικό που συγκέντρωσε το 1968 τότε ένας γραμματέας φιλόλογος πόντιος στην καταγωγή ο Σίμος Λιανίδης ξεκίνησε η ιδέα δημιουργίας του. Έχοντας όλο αυτό το υλικό σαν βάση ξεκινήσαμε και ζητήσαμε και από μέλη της Επιτροπής, καθώς και από φίλους της Επιτροπής και από τα ποντιακά σωματεία της Αθήνας και έτσι συγκεντρώσαμε υλικό, το οποίο οργανώσαμε σε ένα ιστορικό και λαογραφικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται σε όροφο του κτιρίου που στεγάζεται η Επιτροπή. Το Μουσείο έχει μουσειολογικές σύγχρονες προδιαγραφές και ένα πλούσιο εποπτικό υλικό. Είναι ένα ενδιαφέρον δημιούργημα, στο οποίο μπορεί κάλλιστα να ξεναγηθεί κανείς, να γνωρίσει όλη την ιστορία του πόντου από το πώς βρέθηκαν εκεί οι Έλληνες μέχρι και αναλυτικά τη χρονική διαδρομή από το τέλος του 19ου αιώνα, το 1890, έως και 1922, που έγινε η ανταλλαγή. Υπάρχουν στοιχεία και για τους πόντιους που μετακινήθηκαν στη Ρωσία ακόμη και το 1965 στο Ουζμπεκιστάν. Φιλοδοξούμε να αναπτύξουμε και τα στοιχεία των νεοπροσφύγων. Υπάρχει ηλεκτρονικά οργανωμένη η βιβλιοθήκη της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών και μπορεί κανείς και ηλεκτρονικά να δει τη σελίδα κάποιου βιβλίου και να πάρει πληροφορίες. Συγκεκριμένα η ιστοσελίδα του συλλόγου είναι www.epm.gr.
Σύνδεσμος Ποντιακών ΣωματείωνΝότιας Ελλάδος και ΝήσωνΝοταρά 45 & Μετσόβου 30, Αθήνα 106 83Τηλ. 210 5231966 Fax: 210 5221950 info@psomiadion.grΑθήνα 18.03.2009
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΟ Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Νότιας Ελλάδος και Νήσων σας ενημερώνει για τις εξής εκδηλώσεις:● Ο Σύλλογος Ποντίων Χαϊδαρίου «ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΥΡΑ» και η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΕΟΛΑΙΑΣ του Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων Νότιας Ελλάδος και Νήσων, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά και τη δυναμική παρουσία της γυναίκας σε όλους τους τομείς της σύγχρονης κοινωνίας, διοργανώνουν εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στην οποία θα τιμηθεί η Χρυσή Ολυμπιονίκης του Στίβου κ. ΒΟΥΛΑ ΠΑΤΟΥΛΙΔΟΥ.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 29 Μαρτίου και ώρα 19:30, στη Στέγη Πολιτισμού (πρ. Ν.Ε.Λ.Ε), Κολοκοτρώνη 36, Χαϊδάρι.ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ• Χαιρετισμός της προέδρου του Συλλόγου Ποντίων Χαϊδαρίου κ. Γεωργίας Ερμίδου• Χαιρετισμός του συντονιστή της Περιφερειακής Επιτροπής Νεολαίας κ. Ηλία Αβραμίδη• Χαιρετισμοί επισήμων• Ομιλία από τη διευθύντρια Ευρώπης της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού κ. Εύας Παπαδάτου με θέμα: «Η Ελληνίδα της Διασποράς»• Παρουσίαση της ζωής και της προσφοράς στα αθλητικά και κοινωνικά δρώμενα της Ελλάδας και τιμητική διάκριση στην κ. Βούλα Πατουλίδου, Χρυσή Ολυμπιονίκη του Στίβου.• Μουσικό αφιέρωμα με τις:Τζωρτζίνα Κατριτζίδη, λύρα – τραγούδιΙωάννα Κατριτζίδη, νταούλι• Παρουσίαση ποντιακών χορών από τις χορεύτριες του Συλλόγου Ποντίων Χαϊδαρίου, με τη συμμετοχή μελών του Χορευτικού Ομίλου Ποντίων «Σέρρα».• Θα ακολουθήσει δεξίωση και γλέντι με τους:Ηλία Υφαντίδη, λύρα – τραγούδιΠερικλή Κατσώτη, νταούλι Στο πλαίσιο της καλής συνεργασίας μεταξύ των σωματείων του συνδέσμου μας, η παρουσία σας στις εκδηλώσεις των αδελφών σωματείων κρίνεται απαραίτητη και δυναμώνει τις προσπάθειες όλων μας.
Η Υπεύθυνη Γραφείου Τύπου
Ερμίδου Γεωργία
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΛ. ΑΛΑΒΑΝΟΥ ΜΕ ΠΑΜΠΟΝΤΙΑΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ
Ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος και ο υπεύθυνος για θέματα Ελληνισμού της Διασποράς Βασίλης Πριμικίρης, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας του ΣΥΝ, συναντήθηκαν σήμερα με την Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος (Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Νότιας Ελλάδος και Νήσων), αντάλλαξαν απόψεις και συζήτησαν για διάφορα θέματα που απασχολούν κατά κύριο λόγο τους Ομογενείς που προέρχονται από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.Συγκεκριμένα έγινε αναφορά σε ζητήματα που αφορούν την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, την αναγνώριση πτυχίων, την εξασφάλιση των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων, την στήριξή τους με στεγαστικά δάνεια, στήριξη των πρόσφατα εγκατασταθέντων Ποντίων από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.Τέλος, έγινε αναφορά στην ανάγκη μέσα από την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των λαών να αξιοποιηθεί ο πλούτος του ποντιακού πολιτισμού όπου αυτός υπάρχει.
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ, 26-03-2009
Θέα Χάλο: Γιά τή γενοκτονία τῶν προγόνων μας καί τή μνήμη τῶν ἀπογόνων μας
Όπως πολλοί από εσάς γνωρίζετε, η μητέρα μου είναι μια περήφανη Ποντία. Γεννήθηκε το 1910 και στις 10 Μαΐου γιόρτασε τα 98α γενέθλιά της. Μου ζήτησε να θυμηθώ να δώσω την αγάπη της σε όλους σας. Όταν επισκέφθηκε την Θεσσαλονίκη το 2001, πολλοί Πόντιοι την αποκαλούσαν γιαγιά όλων των Ποντίων. Είναι πολύ περήφανη γι’ αυτήν την τιμή. Μία από τις επιθυμίες της είναι να της απονεμηθεί τιμητικά η ελληνική υπηκοότητα. Το ίδιο επιθυμώ κι εγώ. Δεν είναι άλλωστε αυτός ο καλύτερος τρόπος να την ευχαριστήσουν για την ακούραστη αφοσίωσή της στην μνήμη των Ποντίων;Η μητέρα μου κατάγεται από ένα μικρό χωριό στον Πόντο που ονομαζόταν Αιοντόν ή Άγιος Αντώνιος. Είχε μία ευτυχισμένη ζωή περιτριγυρισμένη από την οικογένεια και τους φίλους της. Τα γειτονικά χωριά ήταν όλα τουρκικά. Όπως μου είπε, δεν είχαν προβλήματα με τον τουρκικό λαό. Συμβίωναν ειρηνικά και βοηθούσαν ο ένας τον άλλον. Αργότερα όμως την άνοιξη του 1920, Τούρκοι στρατιώτες έφταναν στα χωριά και χτυπούσαν τις πόρτες με το κοντάκι των όπλων τους φωνάζοντας την τρομερή διαταγή του Μουσταφά Κεμάλ: «Πρέπει να φύγετε από εδώ. Μπορείτε να πάρετε μόνο όσα μπορείτε να κουβαλήσετε.»
Η μητέρα μου και οι 3.000 κάτοικοι του Αγ. Αντωνίου εκδιώχθηκαν πέρα από τα ψυχρά βουνά του Βορρά και διέσχισαν τις νοτιότερες ερημικές εκτάσεις χωρίς κατάλληλο φαγητό, νερό, καταφύγιο. Έτσι πολλοί πέθαναν στον δρόμο. (...) Τέτοια ήταν η μοίρα της οικογένειάς μου και εκατομμυρίων άλλων Ελλήνων. Αρμενίων και Ασσυρίων μεταξύ των ετών 1914-1923. Ωστόσο, για μεγάλο χρονικό διάστημα και πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, οι Έλληνες και οι Ασσύριοι αναφέρονταν σπάνια σε μεταγενέστερες μελέτες εκτός Ελλάδος. Στην καλύτερη περίπτωση αναφέρονταν απλώς ως «μια ακόμη κατηγορία» στην ιστορία. Το όνομα των Ποντίων, όπως και των Ασσυρίων είχε ξεχαστεί εκτός των ορίων των δικών τους κοινοτήτων. Και ακόμη τις σπάνιες φορές που ιστορικοί - εκτός των Ελλήνων και των Ασσυρίων - αναφέρονταν σε αυτούς τους πληθυσμούς, δεν γινόταν ποτέ λόγος για γενοκτονία.(...) Τα τέσσερα χρόνια της συμμετοχής μου σε διεθνή συνέδρια για την γενοκτονία, γνώρισα αρκετούς νέους μελετητές της γενοκτονίας των Αρμενίων, που όμως αγνοούσαν ότι Έλληνες και Ασσύριοι ζούσαν επίσης στη Μικρά Ασία και σε άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν σαν η χιλιόχρονη παρουσία τους στην Μικρά Ασία και τον Πόντο να σβήστηκε μαζί με την εκτόπισή τους, που πραγματοποιήθηκε με μαζικές εκτελέσεις και την αναγκαστική και βίαιη απομάκρυνσή τους υπό συνθήκες που ήταν βέβαιο ότι θα προκαλούσαν τον θάνατό τους. Κοινό στοιχείο των μακροχρόνιων προσπαθειών των μελετητών να καταστήσουν γνωστή στον κόσμο την γενοκτονία των Αρμενίων είναι η σχεδόν ολοκληρωτική αποτυχία τους να συμπεριλάβουν κάποια αναφορά στην γενοκτονία που έλαβε χώρα στον ίδιο τόπο και στον ίδιο χρόνο με θύματα σχεδόν ένα εκατομμύριο Έλληνες και τα τρία τέταρτα του ασσυριακού πληθυσμού: τα θύματα αυτής της γενοκτονίας κατ’ άλλους υπολογισμούς ανέρχονται σε 750.000. Αυτά τα θύματα, εκτός των Αρμενίων, ήταν ακριβώς οι άλλοι χριστιανοί που αναφέρονται σε χιλιάδες έγγραφα της κεμαλικής περιόδου. Η σιωπή της ακαδημαϊκής κοινότητας έπαιξε το ρόλο της στην φαινομενική διαγραφή των χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας. Είναι αυτή η αποσιώπηση που ολοκλήρωσε την γενοκτονία τους.
Σήμερα, σε μια νίκη της ιστορικής ακρίβειας η Διεθνής Ένωση των Ακαδημαϊκών για την μελέτη των Γενοκτονιών, μία από τις πλέον ειδικές παγκόσμιες οργανώσεις για την γενοκτονία, διακήρυξε με συντριπτική πλειοψηφία ότι μεταξύ των ετών 1914-1923 οι χριστιανικοί πληθυσμοί, Ασσύριοι, Πόντιοι και άλλοι Έλληνες της Ανατολίας υπέστησαν μία γενοκτονία που ήταν ποιοτικά και ποσοτικά όμοια με την γενοκτονία που υπέστησαν οι Αρμένιοι. Αυτό είναι πραγματικά ένα σπουδαίο βήμα. Το ψήφισμα ανοίγει νέους δρόμους για μία συνολικότερη μελέτη της οθωμανικής και κεμαλικής περιόδου και των αντιχριστιανικών διώξεων που έλαβαν χώρα κατ’ αυτήν.Για να καταστήσω σαφές πόσο σημαντικό είναι το ότι μελετητές και επιστήμονες συμμετέχουν σε συνέδρια για τη γενοκτονία, θα ήθελα να σας παρουσιάσω συνοπτικά πώς συνετάγη και εξεδόθη το ψήφισμα που ανέφερα παραπάνω. Συμμετείχα για πρώτη φορά σε συνέδριο της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας το έτος 2003. Στο συνέδριο είχαν προγραμματιστεί πολλές συζητήσεις για την γενοκτονία των Αρμενίων, το Ολοκαύτωμα και άλλες γενοκτονίες που συνέβησαν σε όλον τον κόσμο, ενώ για την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου υπήρχε μία μόνο εισήγηση. Αλλά ακόμη και αυτός ο ένας Έλληνας ιστορικός δεν εμφανίστηκε και ζήτησα να τον αντικαταστήσω. (...) Η κριτική που άσκησα στους ακαδημαϊκούς γι’ αυτό το θέμα λήφθηκε σοβαρά υπόψη από δύο πανεπιστημιακούς καθηγητές, μέλη της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας, που έγιναν σταθεροί υποστηρικτές των θέσεών μου: ήταν ο Χένρι Χούτενμπαχ και ο Ανταμ Τζόουνς. Μετά από το συνέδριο του 2005 κάλεσα τον καθηγητή Χούτενμπαχ σε μία ημερίδα που οργάνωσα στο Πανεπιστήμιο του Φόρνταμ με την βοήθεια μίας ακόμη υποστηρίκτριας και μετέπειτα φίλης, της καθηγήτριας Ανι Καλατζιάν. Είχα γνωρίσει την Ανι στο συνέδριο του 2003. Στην ημερίδα αυτήν η εισήγησή μου είχε τον τίτλο Η αποκλειστικότητα του πόνου: όταν οι φυλετικές ανησυχίες προηγούνται της ιστορικής ακρίβειας, και αναφερόταν στην αποτυχία πολλών ιστορικών να αναφερθούν και σε άλλα θύματα γενοκτονίας, πλην των θυμάτων του ολοκαυτώματος και της αρμενικής γενοκτονίας. Ο Χένρι Χούτενμπαχ στην εισήγησή του αναφέρθηκε επίσης στα θέματα αυτά. Έπειτα πρότεινε να επανέλθουμε σ’ αυτά τα ζητήματα στο συνέδριο της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας το 2007, όπως και τελικά έγινε.
Η παρουσία μου στο συνέδριο του 2005 είχε επίσης ως συνέπεια την συμμαχία μου με τον πανεπιστημιακό καθηγητή, ειδικό στα θέματα γενοκτονίας, τον Άνταμ Τζόουνς. Ο Τζόουνς στη συνέχεια με προσκάλεσε να παραστώ σε ένα σεμινάριο και να παρουσιάσω την άνω εισήγησή μου σε μια ομάδα μελετητών στο Πανεπιστήμιο Yale. Τόσο οι προηγούμενες αναφορές μου όσο και αυτό το σεμινάριο και η διαρκής μας επικοινωνία ευαισθητοποίησαν ακόμη περισσότερο τον Τζόουνς σχετικά με τα προβλήματα που οι Έλληνες και οι Ασσύριοι αντιμετώπιζαν για δεκαετίες: δηλαδή την σχεδόν ολοκληρωτική αποσιώπησή τους από την ιστορία, από βιβλία, εκδηλώσεις μνήμης και αποφάσεις που αναφέρονταν σ’ αυτήν την περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.Προς αποκατάσταση αυτής της ιστορικής παράλειψης ο Άνταμ Τζόουνς στις 19 Μαρτίου του 2007 πρότεινε στην Διεθνή Ένωση Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας ένα ψήφισμα, για να συμπληρώσει και να διορθώσει το προηγούμενο ψήφισμα της Ενώσεως του έτους 1997 που ανακριβώς ανέφερε την οθωμανική γενοκτονία μόνο ως γενοκτονία κατά των Αρμενίων. Ο Τζόουνς εισηγήθηκε στην Επιτροπή της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας ότι: «Τα τελευταία χρόνια εμείς οι ασχολούμενοι με την μελέτη των γενοκτονιών ενημερωθήκαμε ολοένα και περισσότερο για το γεγονός ότι η γενοκτονική εκστρατεία των Οθωμανών δεν στρεφόταν μόνο κατά του αρμενικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Αντίθετα, στόχος της ήταν και οι άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί, οι Ασσύριοι, οι Πόντιοι και γενικά οι Έλληνες της Ανατολίας. Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν - μαζικές θανατώσεις και πορείες θανάτου - είναι κατά βάση αντίστοιχες μ’ αυτές που εφαρμόστηκαν και κατά των Αρμενίων. Πιστεύω ότι η Διεθνής Ένωση των Ακαδημαϊκών για τη μελέτη των γενοκτονιών οφείλει να επεκτείνει την αναγνώριση των γενοκτονιών που διεπράχθησαν από τους Οθωμανούς και να αναγνωρίσει ρητώς και με σαφήνεια ότι πράξεις γενοκτονίας υπήρξαν και εναντίον αυτών των πληθυσμών. Εύχομαι και προτείνω το ακόλουθο ψήφισμα να παρουσιαστεί στο συνέδριο του 2007.»Η επιτροπή της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας ανταποκρίθηκε θετικά. Ως συνεισηγήτρια του ψηφίσματος βοήθησα στη συγκέντρωση πηγών, εγγράφων και σχετικής βιβλιογραφίας για την ενημέρωση των μελών της Ένωσης και την θεμελίωση των πορισμάτων. Οι ψήφοι καταμετρήθηκαν στις 1-12-07 και το ψήφισμα εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι: πώς προχωράμε από εδώ και πέρα;
Η συντριπτική πλειονότητα των μελών της Διεθνούς Ενώσεως Επιστημόνων Μελέτης της Γενοκτονίας που υπερψήφισε το άνω κείμενο έστειλε ένα δυνατό μήνυμα που σηματοδοτεί μία καινούρια φάση στη μελέτη των γενοκτονιών αυτής της περιόδου. Το ψήφισμα ανοίγει τον δρόμο για την δουλειά που μας περιμένει και προσφέρει πολλές ευκαιρίες και δυνατότητες για την μελλοντική ενασχόληση με την γενοκτονία σε επιστημονικό επίπεδο. Ήδη την ώρα αυτή που σας μιλάω γράφονται πολλά βιβλία. Μου ζητήθηκε να γράψω τα κεφάλαια που αφορούν τους Έλληνες και τους Ασσυρίους για δύο από αυτά. Το ένα έχει τον τίτλο «Οι ξεχασμένες γενοκτονίες». Όσοι νέοι μελετητές επιθυμούν να μελετήσουν και να γράψουν σχετικά με τους Έλληνες και Ασσυρίους της Οθωμανικής περιόδου θα βρουν ένα τεράστιο αρχείο ντοκουμέντων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να αποδείξουν τόσο την γενοκτονική πρόθεση όσο και την εκτέλεση της γενοκτονίας από το καθεστώς των Νεοτούρκων και του Κεμάλ. Πολλά από αυτά τα στοιχεία είχαν ήδη συγκεντρωθεί και περιληφθεί στο 14τομο έργο του δικού σας καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη. Όλοι περιμέναμε ότι η ελληνική κυβέρνηση θα εκδώσει την επιτομή του άνω έργου μεταφρασμένη σε άλλες γλώσσες ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό το υλικό ακόμη και οι μη μιλούντες την ελληνική. Όμως εάν δεν μπορούν να βρεθούν τα κονδύλια, θα πρέπει να τα εκδώσουμε εμείς οι ίδιοι. Σας καλώ όλους να συλλέξετε οικογενειακές ιστορίες και διηγήσεις και να τις μοιραστείτε με τις βάσεις δεδομένων και την ιστοσελίδα http://www.greekgenocide.org./
Θα ήθελα ακόμη να προτείνω κάτι που τα τελευταία χρόνια επιθυμώ να πραγματοποιήσω εδώ στην Ελλάδα: ένα ίδρυμα στο όνομα της μητέρας μου στον Άγιο Αντώνιο Βασιλικών με την επωνυμία Ίδρυμα Ποντιακής Κληρονομιάς Σάνο Θυμία Χέιλο, που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ερευνητικό κέντρο, για να καλούμε ακαδημαϊκούς από όλο τον κόσμο να το επισκέπτονται και να μελετούν την ιστορική αυτή περίοδο, την γενοκτονία γενικότερα, και να γράφουν, να ζωγραφίζουν, να ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις, ταινίες και να μοιράζονται την δημιουργικότητα ή τα ιστορικά πορίσματά τους με την ελληνική κοινότητα και ας ελπίσουμε με όλον τον κόσμο. Για να βρεθούν τα χρήματα γι’ αυτήν την προσπάθεια, το ίδρυμα θα μπορούσε να ζητήσει από κάθε Πόντιο ανεξαρτήτως ηλικίας να προσφέρει ένα ευρώ ή το αντίστοιχο ποσό σε δολάρια. Αν μπορούμε να παρακινήσουμε κάθε έναν από τα 3.000.000 των Ποντίων που αριθμεί η ποντιακή κοινότητα σε όλον τον κόσμο, θα έχουμε συγκεντρώσει 3.000.000 ευρώ χωρίς επιβάρυνση κανενός και έτσι οι Πόντιοι που έχουν υποφέρει τόσο στο παρελθόν θα έχουν κάνει μία μεγάλη δωρεά για το όνομά τους. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Δήμαρχο Βασιλικών κ. Χρήστο Βαγγέλη και τη σύζυγό του Σίσσυ για τον ενθουσιασμό τους για το ίδρυμα που σχεδιάζω και για την υπόσχεσή τους να παραχωρήσουν την απαιτούμενη έκταση. Μία ακόμη έντονη επιθυμία μου είναι να γυριστεί μία ταινία βασισμένη στο βιβλίο μου «Ούτε το όνομά μου». Αυτό το εγχείρημα θα άνοιγε τον δρόμο σε μια καθολικότερη γνώση της ιστορίας των Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων που έχασαν την ζωή τους, τα σπίτια και την πατρίδα τους. (...) Αλλά η μνήμη δεν πρέπει να γίνει μέσο αναμόχλευσης μίσους για τον τουρκικό λαό. Το μίσος καταστρέφει ό,τι καλό και αγνό υπήρξε στο παρελθόν και υπάρχει στο παρόν. Κατά βάθος είμαστε όλοι αδέλφια. η διατήρηση της ιστορικής μνήμης μας είναι απλά ένας τρόπος να αγκαλιάζουμε ό,τι είναι δικό μας. Θα έπρεπε επίσης να τιμούμε και τους Τούρκους που έθεσαν σε κίνδυνο την ζωή τους για να σώσουν Έλληνες, Αρμενίους και Ασσυρίους από βέβαιο θάνατο. Σας καλώ όλους να σκεφθείτε καινούριους δημιουργικούς τρόπους διατήρησης της ιστορίας του Πόντου, του ποντιακού λαού και όλων των Ελλήνων της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας και να εργαστούμε μαζί σ’ αυτήν την προσπάθεια.
Παρόλο που έζησα το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου αγνοώντας την καταγωγή μου, σήμερα είμαι πολύ περήφανη που μπορώ να πω:
Είμαι Πόντια.
Σας ευχαριστώ.
