ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΥΡΚΟΥ - ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΑΡΗ*
Η παραγωγή και κατ' ακολουθίαν η ύπαρξη χρυσού σ' ένα τόπο πέρασε, εν πολλοίς, στο υποσυνείδητο του απλού πολίτη ως προϋπόθεση της ευημερίας του! Μέσα από πολλά παραμύθια και μύθους της λαϊκής μας παράδοσης, ενθαρρύνονταν η ελπίδα για την έξοδο από τη φτώχεια και τις σκληρές συνθήκες ζωής... Ο έρωτας του καλού πριγκιπόπουλου με τα «χρυσά παλάτια» έδινε διέξοδο στην κατατρεγμένη ορφανή και... μέσω αυτής, στους δυστυχισμένους κατοίκους της περιοχής...
Δεν ξέρω πΏς και γιατί, αλλά έχω την αίσθηση ότι με τέτοιο καταιγισμό μονόπλευρης πληροφόρησης από τα περισσότερα αυτοαποκαλούμενα μεγάλα ΜΜΕ, ο απλός πολίτης πολύ συχνά μένει με την εντύπωση ότι ένα μέρος του χρυσού και των ευγενών μετάλλων που θα παραχθούν στις Σκουριές... θα σώσει την οικονομία της χώρας!
Κι αυτό συμβαίνει γιατί σχεδόν ποτέ δεν είχε ολοκληρωμένες πληροφορίες για τους όρους της σύμβασης της εταιρείας με το Ελληνικό Δημόσιο, για την αλήθεια ότι από το χρυσό που θα παραχθεί στη Χαλκιδική (αν ποτέ παραχθεί...) δεν θα μείνει ούτε ουγκιά στη χώρα (σημ. δεν υπάρχουν, όπως παλαιότερα, για το ότι τα ανταποδοτικά τέλη - τα γνωστότερα ως royalties), ότι η απασχόληση στην επέκταση των μεταλλείων -και όχι σε αυτά που λειτουργούσαν μέχρι σήμερα με στοές- έχει χρονικό ορίζοντα πολύ κοντινό, για το ότι οι επιπτώσεις στην τοπική οικονομία και στις άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες θα είναι ολέθριες ...
Αν έχει λοιπόν κανείς μια ολοκληρωμένη άποψη για ό,τι ακριβώς συμβαίνει στη Χαλκιδική με το ζήτημα των μεταλλείων, θα καταλήξει, αναμφίβολα, σε ορισμένα λογικά συμπεράσματα, που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις μιας έννομης λειτουργίας της Πολιτείας:
- Θα πρέπει να θεσπιστούν και προπαντός να τηρηθούν οι κανόνες της σωστής λειτουργίας μιας μεταλλευτικής δραστηριότητας, που είναι τόσο μεγάλης κλίμακας, με τόσους (ομολογημένους) κινδύνους ρύπανσης και σ' έναν τόσο ενδιαφέροντα τόπο, περιβαλλοντικά (η πυκνή και σπάνια για τα ελληνικά δεδομένα χλωρίδα και πανίδα, ο Κάκαβος, το μοναδικό υδροφόρο βουνό της Χαλκιδικής, οι μοναδικές ακτές...), ιστορικά και πολιτισμικά (η πατρίδα του Αριστοτέλη, τα Στάγειρα, η πύλη του Αγίου Όρους, κ.λπ.).
- Θα πρέπει να ληφθεί κάθε μέριμνα για την αλληλεγγύη των γενεών, να μη φύγει ούτε στιγμή από το μυαλό αυτών που προγραμματίζουν την «ανάπτυξη» ενός τόπου, ότι στον κόσμο αυτό δεν είμαστε εμείς οι τελευταίοι, θα υπάρξουν και μελλοντικές γενιές στις οποίες θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ανθρώπινες συνθήκες ζωής. Η προνοητικότητα και η λήψη μέτρων αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συνέχειά της!
- Θα πρέπει να εξαχθούν τεκμηριωμένα συμπεράσματα για το τι μπορεί και με ποιο κόστος (οικονομικό, περιβαλλοντικό, πολιτισμικό κ.λπ.) να αποδώσει η κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα σ' έναν τόπο. Ποια είναι τα κέρδη και ποιες οι επιπτώσεις επί άλλων, όταν μάλιστα αυτές είναι κοντά στο πνεύμα της αειφορίας (τουρισμός, συνέδρια σ' ένα «κέντρο αριστοτελικών σπουδών», μελισσοκομία, οινοποιία κ.λπ.).
Να εκπονούνται δηλαδή οι απαραίτητες συγκριτικές μελέτες, ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί η κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα για το τι θα αποφέρει στους πολίτες, στην τοπική κοινωνία, για το κατά πόσο εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.
Κατανοώντας κανείς το δικαίωμα δουλειάς των εργαζομένων σήμερα στη εταιρεία, θα πρέπει να σταθμίσει, πριν απ' όλα, τα υπέρ και τα κατά μιας κρίσιμης απόφασης που αφορά τον τρόπο ανάπτυξης και τη διασφάλιση του μέλλοντος του τόπου, με την απαρέγκλιτη τήρηση των απαραίτητων όρων και προϋποθέσεων.
Με αυτές τις σκέψεις σταχυολογώ αποσπάσματα από παλιότερες αποφάσεις - γνωμοδοτήσεις αρμόδιων φορέων (ακόμα και «συμβούλων της πολιτείας») γιατί είναι χρήσιμες και πολύ λίγο έχουν ληφθεί υπόψη από εκείνους που υποστηρίζουν μια άλλου είδους «ανάπτυξη»:
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ: «Το προτεινόμενο έργο στις Σκουριές αποτελεί βίαιη επέμβαση στο περιβάλλον, σε μοναδική φυσική περιοχή αρχέγονου δάσους, που θα αλλάξει το τοπίο με τρόπο ουσιαστικά ανεπανόρθωτο. (...)».(σημ. χωρίς αρνητική ψήφο έγινε αποδεκτή η εισήγηση της επιτροπής).
ΤΕΕ/ΤΚΜ επί της ΜΠΕ (πριν από την έγκρισή της από τον υπουργό Παπακωνσταντίνου) του έργου "Μεταλλευτικές - Μεταλλουργικές εγκαταστάσεις Μεταλλείων Κασσάνδρας της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.":
«Η χρόνια μεταλλευτική δραστηριότητα, το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο, οι τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων και η αδυναμία ελέγχου και επίβλεψης από την πλευρά της πολιτείας και της Αυτοδιοίκησης έχουν σωρεύσει στην ευρύτερη περιοχή των μεταλλείων σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. (...)
Ειδική στελέχωση της αρμόδιας υπηρεσίας της ΝΑΧ και διάθεση των κατάλληλων μέσων για τον έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Υποστήριξη από τις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ και κάλυψη του κόστους ελέγχου από περιβαλλοντικούς πόρους.
Σύσταση ανεξάρτητου παρατηρητηρίου από ειδικούς επιστήμονες για τη συνεχή παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων.
Εφαρμογή περιβαλλοντικού συστήματος διαχείρισης στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. και κατά προτίμηση του ευρωπαϊκού προτύπου EMAS που εξασφαλίζει ευρεία και δυναμική ενημέρωση του κοινού (Σημειώνεται ότι η προηγούμενη εταιρεία εφάρμοζε ISO 14000) (...)
Η έκταση των μη αναστρέψιμων βλαβών στο περιβάλλον (κυρίως στο υδατικό) είναι δυσανάλογη σε σχέση με τα μεγέθη και τα όρια ανοχής της περιοχής.
Γίνεται χρήση επικίνδυνων τοξικών ουσιών, όπως κυάνιο και αρσενικό, ενώ και ο τρόπος διαχείρισής τους κρίνεται ως μη ασφαλής.
Είναι σημαντικότατη η επιβάρυνση του αέρα εξαιτίας τόσο της εξορυκτικής όσο και της μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Η όποια αποκατάσταση, όπως προτείνεται, δεν είναι αποτελεσματική
Η εφαρμογή του επενδυτικού σχεδίου στην ολοκληρωμένη του μορφή, όπως προδιαγράφεται, ακυρώνει όλες τις άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν την περιοχή (...)».
Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Tμήμα Toυριστικών Επιχειρήσεων:
«1. Η συγκεκριμένη μεταλλευτική δραστηριότητα δεν θα μπορέσει να αναπληρώσει σε βάθος χρόνου, τα σταθερά πολλαπλασιαστικά οφέλη της υφιστάμενης αλλά και της μέλλουσας ήπιας τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής.
2. Η εξόρυξη και ο τουρισμός είναι οικονομικές δραστηριότητες ασυμβίβαστες μεταξύ τους (...).
3. Δεν θα διασφαλισθεί στο παρόν και στο μέλλον η ποιότητα ζωής των τουριστών - επισκεπτών, αλλά και των μόνιμων κατοίκων των παραθαλάσσιων και ορεινών περιοχών της συγκεκριμένης περιοχής. (...)».
Ο Παγχαλκιδικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης «Ο Αριστοτέλης», που ιδρύθηκε το 1903 (και μόνο ως «κυβερνητικός» δεν μπορεί να χαρακτηριστεί), ήταν από τους πρώτους φορείς που με ψήφισμά του «(...) Ζητεί από τους αρμόδιους φορείς του κρατικού μηχανισμού να μην επιτρέψουν την καταστρεπτική αυτή επένδυση, αλλά να στραφούν σε άλλες ήπιες επενδύσεις που θα στηρίζονται στις αρχές σεβασμού της υγείας των κατοίκων της περιοχής, διαφύλαξης της Ιστορίας και των αρχαιοτήτων αυτού του ιστορικού τόπου, της προστασίας του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους φυσικού περιβάλλοντος και της διασφάλισης αισιοδόξου μέλλοντος και της προοπτικής μιας καλύτερης ζωής για τις επερχόμενες γενιές». (...)
Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών του ΑΠΘ: «Ο κύριος πλούτος της Ελλάδας δεν είναι ο χρυσός του υπεδάφους της, αλλά η μακραίωνη Ιστορία της και ο Πολιτισμός της. Αυτά, σε συνδυασμό με το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον, τα πολύτιμα δάση και τη βιοποικιλότητα της Χαλκιδικής και των Αρχαίων Σταγείρων, γενέτειρας του οικουμενικού φιλοσόφου Αριστοτέλη, μπορούν να αποτελέσουν, μεταξύ άλλων, ισχυρότατο μοχλό για βιώσιμο πολιτιστικό τουρισμό και ανάπτυξη της περιοχής. (...) Στόχος του ΔΚΑΜ είναι να καταστεί πόλος έλξης για όλους τους μελετητές και σπουδαστές της Αριστοτελικής Φιλοσοφίας, αλλά και για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. (...)».
Πέρα όμως από όσα προβάλλουν τα διάφορα ΜΜΕ, υπάρχει και η άποψη των Χαλκιδικιωτών, που συμφωνούν απόλυτα με όσα παραπάνω διατύπωσαν οι διάφοροι φορείς. Γνωρίζουν πολύ καλά πως σ' ένα εξορθολογισμένο κράτος, σ' ένα κράτος δικαίου και με ευοίωνες προθέσεις σωστής οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, θα πρέπει να διασφαλίζεται ένας διάλογος με τους πολίτες της τοπικής κοινωνίας, να πραγματοποιείται δηλαδή αυτό που κάποιοι ονομάτιζαν ψευδεπίγραφα«διαβούλευση με την τοπική κοινωνία» και επί της ουσίας ποτέ δεν έκαναν!
* Ο Γιάννης Κύρκου - Αικατερινάρης είναι αρχιτέκτονας, πρώην πρόεδρος του ΤΕΕ της Κεντρικής Μακεδονίας
