Πότε ξεκίνησε ο καπιταλισμός; Σε αυτό το απλό ερώτημα έχει δοθεί μια ευρύτατη γκάμα αντιφατικών μεταξύ τους απαντήσεων από οικονομολόγους, ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες. Η αντιφατικότητα των απαντήσεων που δόθηκαν και συνεχίζουν να δίνονται ξενίζει εκ πρώτης όψεως. Ο καπιταλισμός θεωρείται ένας απολύτως κατανοητός όρος για τους μαρξιστές (ένα σύστημα εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο), αλλά, σε μεγάλο βαθμό και για τους μη μαρξιστές (το οικονομικό σύστημα της «ελεύθερης αγοράς»). Εντούτοις, αυτό που μοιάζει προφανές από πρώτη ματιά δεν είναι καθόλου προφανές όταν κανείς διεισδύει βαθύτερα στα συστατικά στοιχεία τού υπό διερεύνηση συστήματος και τις μορφές της αλληλεξάρτησής τους.
Οι αναλύσεις για τις «απαρχές» ή τη «γέννηση» του καπιταλισμού φέρνουν στο προσκήνιο τους αποκλίνοντες τρόπους με τους οποίους κατανοείται η «ουσία» του καπιταλισμού, δηλαδή το ποια χαρακτηριστικά και ποιες κοινωνικές σχέσεις συνιστούν το ειδοποιό χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού συστήματος – με τα ζητήματα του χρήματος, του εμπορίου και της χρηματοπιστωτικής σφαίρας να διχάζουν διαρκώς κοινωνικούς επιστήμονες, οικονομολόγους και ιστορικούς. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ταυτόχρονα, αφενός έρευνα σχετικά με την προέλευση του καπιταλισμού, και αφετέρου θεωρητική πραγματεία για τον καπιταλισμό.
Το Πρώτο Μέρος του βιβλίου επικεντρώνεται στη χρηματική θεωρία της αξίας και του κεφαλαίου που ανέπτυξε ο Καρλ Μαρξ, ενώ παράλληλα σχολιάζει κριτικά μια ευρεία γκάμα παλαιότερων και σύγχρονων θεωρητικών προσεγγίσεων και ιστορικών αναλύσεων σχετικά με τη γένεση του καπιταλισμού. Στη συνέχεια, το Δεύτερο Μέρος επικεντρώνεται στην πρώτη εμφάνιση του καπιταλισμού στη Βενετία. Εστιάζει στα ιστορικά γεγονότα που κατέστησαν δυνατή την ανάδυση του καπιταλισμού στην βενετική κοινωνία, αναλύοντας παράλληλα τα δομικά στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος και τη διασύνδεσή τους. Τέλος, το Τρίτο Μέρος σκιαγραφεί τον καπιταλιστικό χαρακτήρα του βενετικού κοινωνικού σχηματισμού από το τέλος του 14ου αιώνα μέχρι την κατάλυση της Δημοκρατίας από τον Ναπολέοντα το 1797. Στο πλαίσιο αυτό ο συγγραφέας διερευνά τη σημασία μορφών κυβερνησιμότητας πέρα από την εθνική συνοχή και την εθνική εδαφικοποίηση.
|
|
«Σε αυτή την επιβλητική ανακατασκευή της γένεσης του καπιταλισμού, ο Μηλιός φέρνει στο προσκήνιο τους Μαρξ, Μπροντέλ, Βέμπερ, Λένιν, μαζί με τη δική του ανάλυση για τους “χρηματοπαραγωγικούς” τρόπους παραγωγής, υπό την αιγίδα της αλτουσεριανής “αστάθμητης συνάντησης” των κοινωνικών δυνάμεων. Σε μια συγκεκριμένη ανάλυση που ανοίγει νέους δρόμους, επινοεί το βενετικό παράδειγμα της μη σύμπτωσης μεταξύ χρηματικοποίησης και προλεταριοποίησης. Είναι ένα βιβλίο εντυπωσιακό, πειστικό και απροσδόκητα επίκαιρο».
Ετιέν Μπαλιμπάρ,
συν-συγγραφέας του Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο
«Ένα συναρπαστικό βιβλίο που μας παρέχει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα νέα οπτική για τις απαρχές του καπιταλισμού. Ο Γιάννης Μηλιός επερωτά, με μεγαλύτερη ακριβολογία από ό,τι συνήθως, τι διακρίνει τον καπιταλισμό ως κοινωνικό σύστημα από τις προκαπιταλιστικές κοινωνίες. Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη ότι η ανάδυση του καπιταλισμού είναι μια ιστορικά ιδιαίτερη διαδικασία, αποφεύγει οποιαδήποτε αιτιοκρατική προσέγγιση στην ανάλυση της ιστορίας. Η ιστορικά αναπάντεχη άνοδος της Βενετίας ως κορυφαίας εμπορικής και αποικιακής δύναμης τον 13ο και 14ο αιώνα, με τη μάλλον ιδιαίτερη μορφή της πρωταρχικής συσσώρευσης που έλαβε χώρα εκεί προς τα τέλη του 14ου αιώνα, αποδεικνύεται ότι αποτέλεσε έναν καπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό που στην πράξη εισήγαγε τον καπιταλισμό στη Δυτική Ευρώπη. αυτό το βιβλίο παρέχει πραγματικά μια θεμελιώδη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα νέα κατεύθυνση στη μακρόχρονη συζήτηση για την προέλευση του καπιταλισμού».
Μίχαελ Χάινριχ,
συγγραφέας του Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ: Εισαγωγή στους τρεις τόμους
«H έκδοση αυτού του βιβλίου είναι μια σημαντική στιγμή στην ιστορία της σκέψης για τον καπιταλισμό, και επιπλέον σημείο καμπής στη διερεύνηση της ιστορίας του μεταβατικού παρόντος μας. Θέτοντας ξανά το ερώτημα “τι είναι πραγματικά ο καπιταλισμός ως σύστημα”, ο Γιάννης Μηλιός επανασυγκροτεί το αντικείμενο της έρευνάς του, διατρέχοντας αιώνες και τόπους της ιστορίας προκειμένου να αναγνωρίσει και να διακρίνει τις συγκεκριμένες ετερογενείς πρακτικές που αντικειμενοποιούνται (ή όχι) στο όνομα καπιταλισμός, για να χαράξει τελικά τη γενεαλογική γραμμή ενός “καπιταλιστικού κράτους πέραν της εθνικής εδαφικοποίησης”. Το βιβλίο αυτό, ή ας τολμήσουμε να πούμε αυτό το “βιβλίο-μηχανή”, προσφέρει την παράξενη επήρεια που ίσως νιώθει κάποιος όταν διαβάζει ένα σημαντικό βιβλίο: την ίδια στιγμή γεμάτος και άδειος».
Μάριος Εμμανουηλίδης,
«Οικονομία και κρίση της νεοφιλελεύθερης κυβερνολογικής. Η στρατηγική λειτουργία του ρατσιστικού συστήματος», στο Χρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης
|
|
|
Ο Γιάννης Μηλιός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο και διευθυντής της τριμηνιαίας μαρξιστικής επιθεώρησης οικονομικής και πολιτικής θεωρίας Θέσεις, η οποία εκδίδεται ανελλιπώς από το 1982. Είναι συγγραφέας δεκαοκτώ βιβλίων, ενώ επιστημονικές εργασίες του έχουν δημοσιευτεί, πέραν της ελληνικής, στην αγγλική, γερμανική, γαλλική, ισπανική, ιταλική, πορτογαλική, σερβική, κινεζική και τουρκική γλώσσα. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του στην ελληνική γλώσσα, σε συνεργασία με τους Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλο και Σπύρο Λαπατσιώρα, Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον σύγχρονο καπιταλισμό, κυκλοφόρησε το 2019 από τον εκδοτικό οίκο Angelus Novus.
|
|
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου