Εγχειρίδιο Παθών
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Β'
ΓΛΩΣΣΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΕΞΩΦΥΛΛΟ: ΜΑΛΑΚΟ
ΣΕΛΙΔΕΣ: 440 ΕΤΟΣ: 2008
ISBN: 978-960-19-0274-6
Το «Εγχειρίδιον Παθών», το νέο βιβλίο του καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Θεοδόση Πελεγρίνη, βλέπει τα πάθη με άλλο μάτι.
Ο καθένας μας, λέει ο συγγραφέας, είναι μάρτυρας μιας διαρκούς διαμάχης: της σύγκρουσης μεταξύ των παθών και του λόγου.
Εμείς, για το καλό το δικό μας, υποστήριξαν στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι φιλόσοφοι, οφείλουμε να φροντίζουμε από την διαμάχη αυτή νικητής να βγαίνει κάθε φορά ο λόγος.
Τα πάθη, ανέκαθεν, σχετίζονταν κυρίως με τη σκοτεινή και κακή πλευρά του ανθρώπου. Έτσι, επικράτησε η άποψη ότι εάν θέλει ο άνθρωπος να λειτουργεί με πνευματική διαύγεια και ηθική νηφαλιότητα, οφείλει να εκριζώνει από μέσα του ή, έστω, να χαλιναγωγεί τα πάθη του.
Ωστόσο, τα ίδια αυτά πάθη μπορεί, συχνά, να σχετίζονται με την πιο φωτεινή, απαυγάζουσα, δημιουργική πλευρά του ανθρώπου.
Αυτήν, ακριβώς, την ιδιαίτερη συμβολή των παθών στη ζωή μας αναδεικνύει μέσα από το βιβλίο του ο Θ. Πελεγρίνης, για τον οποίο τα πάθη, είτε εκληφθούν ως παθήσεις ή ασθένειες που σηματοδοτούν τον όλεθρο και την καταστροφή, είτε λογιστούν ως η δύναμη εκείνη που μας ωθεί «να ξεφύγουμε από τα συνήθη, πεπερασμένα μέτρα της φύσης μας», συνιστούν «τα συστατικά της ύπαρξής μας, που μας επιτρέπουν να δηλώνουμε την ενεργή παρουσία μας στον κόσμο».
Το «Εγχειρίδιον Παθών» δομείται από δύο μέρη.
Το πρώτο, εξετάζει τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για τα πάθη στην ιστορία της φιλοσοφίας και της ανθρώπινης σκέψης (αρχαίοι συγγραφείς, χριστιανική αντίληψη, Καρτέσιος, Χιουμ, Τζέιμς).
Στο δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος πρωταγωνιστούν 31 πρόσωπα που εάν ξεχώρισαν για τις ιδέες τους, το ταλέντο και τη δράση τους, το χρωστούν αυτό στα πάθη τους.
Ανάμεσά τους, οι Ανρί Μπερξόν, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Λόρδος Βύρων, Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Εμμανουήλ Καντ, Θεόφιλος Καΐρης, Τζόναθαν Σουίφτ, Λουί Αλτουσέρ, Μάρκος Αυρήλιος, Μάρτιν Χάιντεγκερ, Όσκαρ Ουάιλντ, Τσαϊκόφσκι, Κίρκεγκωρ, Τζέιμς Τζόυς, Φράνσις Μπέικον κ.ά. Ο κάθε «πρωταγωνιστής» εξετάζεται ξεχωριστά με τα βασικά στοιχεία της δημιουργίας του και φυσικά τα πάθη του.
Έγραψαν για το βιβλίο:
«Οδηγίες» για την εξερεύνηση και διαχείρηση των ανθρώπινων παθών
Ο Καρτέσιος
O πρώτος φιλόσοφος που εκπόνησε μία συστηματική, αυτοτελή εργασία για τα πάθη ήταν ο Kαρτέσιος, ο οποίος αναζήτησε τα αίτιά τους στο ανθρώπινο σώμα. Aντιθέτως ο Xιουμ ισχυρίστηκε ότι τα πάθη δεν έχουν κανένα σημείο αναφοράς πέρα από την ψυχή και ο Γουίλιαμ Tζέιμς υποστήριξε πως το πάθος είναι σκλάβος του σώματος.
Προηγουμένως, οι αρχαίοι Eλληνες αναζητούσαν τρόπους αντιμετώπισης των παθών, με τον Πλάτωνα να θέλει να τα υποτάξει στη λογική και τον Aριστοτέλη να αντιλαμβάνεται τη σημασία τους για την ηθική και την τέχνη.
Tα πάθη, κατά την αριστοτελική παράδοση, συνιστούν το υλικό από το οποίο διαμορφώνονται οι αξίες που προσδιορίζουν την ηθική συμπεριφορά, ενώ παράλληλα αποτελούν το «προσάναμμα» που χρησιμοποιεί ο ποιητής για να δημιουργήσει μια διαφορετικής ποιότητας ζωή από την πεζή καθημερινότητα. Eίναι, λοιπόν, τα πάθη ευπρόσδεκτα ή προς αποφυγήν;
Mε το παρόν «Eγχειρίδιον παθών» (εκδ. ελληνικά γράμματα) ο καθηγητής φιλοσοφίας Θεοδόσης Πελεγρίνης διαπραγματεύεται υποδειγματικά αυτό ακριβώς το ερώτημα, τόσο μέσα από ιστορικές πια φιλοσοφικές προσλήψεις όσο και από τα 31 ενδεικτικά περιστατικά δημιουργών που -με αφετηρία τα πάθη τους- άφησαν πίσω τους διαχρονικά έργα.
Mερικοί από αυτούς καταστράφηκαν, κάποιοι άλλοι ισορροπούσαν -μέχρι τέλους- οριακά, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κατέστρεψαν τις ζωές των αγαπημένων τους προσώπων.
O Oσκαρ Oυάιλντ είδε το πάθος του, την ομοφυλοφιλία, να τον στέλνει στη φυλακή, ο Σαίξπηρ αντιμετώπισε τη δική του εμμονή -την αρρωστημένη μυστικοπάθεια- εκφράζοντας στα έργα του πρωτοποριακές ιδέες τις οποίες δεν θα ανέπτυσσε ποτέ σε συνομιλητή του, ο Aλτουσέρ -ο σημαντικότερος, ίσως, ερμηνευτής του Mαρξ- σκότωσε τη γυναίκα του, ο Mαγιακόφσκι αυτοκτόνησε, ο Λόρδος Bύρων έκανε τα ερωτικά του πάθη τέχνη και τους γύρω του δυστυχισμένους.
Σε κάθε περίπτωση πάντως -όπως επισημαίνει ο συγγραφέας- τα πάθη μας ωθούν στη δράση, στην αποφυγή της αδράνειας: Θα μπορούσαμε, δηλαδή, εάν ήμασταν άδειοι από πάθη να αναρωτιόμαστε τι είναι καλό και τι κακό, τι ωφέλιμο και τι βλαβερό, τι αλήθεια και τι ψέμα. Xωρίς, όμως, τα πάθη δεν θα είχαμε -πρακτικά- τη δυνατότητα να είμαστε καλοί ή κακοί, χρήσιμοι ή επιβλαβείς, ειλικρινείς ή ψεύτες: Θα μέναμε μόνο με τις σκέψεις. Mε άλλα λόγια, δεν θα κάναμε απολύτως τίποτα...
Γιώργος Βαϊλάκης, Ημερησία, 31.01.2009
«Μια φιλοσοφική μελέτη της αδιάλειπτης σύγκρουσης μεταξύ των παθών των ανθρώπινων και του λόγου.
Ένα κατεξοχήν φιλοσοφικό ερώτημα που απασχολεί τον φιλοσοφικό στοχασμό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο συγγραφέας, μετά την ιστορική αναδρομή που κάνει στις περί παθών ενασχολήσειςτων διαφόρων στοχαστών ανά τους αιώνες, καταθέτει την πρότασή του για την τυπολόγια των παθών, παραθέτοντας τριαντά ένα πάθη - πρότυπα δανεισμένα από την ιστορία της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού.
Βιβλίο φιλοσοφικό, αλλά γραμμένο έτσι ώστε εύκολα να μπορεί να το προσεγγίσει ακόμη και ο φιλοσοφικά απροετοίμαστος αναγνώστης, προσφέρει απόλαυση αλλά και ευκαιρίες για προβληματισμό ως προς το ποιο είδος παθών είναι πιο οικείο για τον καθένα από εμάς. Ένα βιβλίο για την υπέρβαση της πλήξης αλλά και την αποφυγή της καταστροφής.»
Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου