Λογοτεχνικά Βραβεία Διαβάζω 2010

Για δέκατη τέταρτη χρονιά το περιοδικό Διαβάζω θα απονείμει τα Λογοτεχνικά Βραβεία ΔΙΑΒΑΖΩ. Οι δύο κριτικές επιτροπές έδωσαν στη δημοσιότητα, στις 19 Απριλίου 2010, σε συνέντευξη τύπου, στο καφέ του βιβλιοπωλείου Ιανός, τις μικρές λίστες των υποψήφιων βιβλίων για βράβευση ανά κατηγορία. Η τελετή Η τελετή απονομής των βραβείων θα γίνει στις 10 Μαΐου 2010, στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς 138, στις 7:00 μ.μ., στο αμφιθέατρο του Μουσείου. Μετά την τελετή απονομής, θα ακολουθήσει κοκτέιλ στο αίθριο του Μουσείου. Στην τελετή απονομής έχουν κληθεί να παραστούν άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, εκπρόσωποι κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών φορέων και οργανισμών. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό. Τα βραβεία που θα δοθούν: Μυθιστορήματος Διηγήματος – Νουβέλας Λογοτεχνικού Δοκιμίου – Μελέτης Ποίησης Πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα (στη μνήμα Ηρακλή Παπαλέξη) Εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου Λογοτεχνικού βιβλίου για μεγάλα παιδιά Βραβείο Προσφοράς στο Βιβλίο Το βραβείο απονέμεται στη μνήμη του ιδρυτή του περιοδικού, Περικλή Αθανασόπουλου. Η διαδικασία Οι επιτροπές των βραβείων έκριναν το σύνολο της παραγωγής του 2009. Το υλικό τους αντλήθηκε από τους κοινούς καταλόγους της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ και του Διαβάζω. Έλαβαν, επίσης, υπόψη τους και τις μεμονωμένες παραγωγές όσων συγγραφέων είχαν την καλοσύνη να αποστείλουν τα βιβλία τους στη διεύθυνση του περιοδικού. Η ψηφοφορία είναι μυστική. Το κάθε μέλος της επιτροπής αξιολογεί τα βιβλία με σειρά προτίμησης. Το πρώτο βιβλίο στην αξιολόγηση κάθε μέλους πριμοδοτείται με δύο βαθμούς (δηλαδή με 12 βαθμούς αντί με 10 βαθμούς). Το τελικό άθροισμα των βαθμών που θα δώσουν τα μέλη της κάθε επιτροπής κρίνει και το αποτέλεσμα. Βραβεύεται, δηλαδή, το βιβλίο που θα συγκεντρώσει το υψηλότερο άθροισμα βαθμών. Η ψηφοφορία γίνεται με κλειστό φάκελο ή e-mail που απευθύνεται προς τη δικηγόρο Αθανασία Τριανταφυλλοπούλου-Καλλή, η οποία αθροίζει τους βαθμούς και δίνει το τελικό αποτέλεσμα. Ο φάκελος των αποτελεσμάτων, ανά κατηγορία, παραδίδεται από τη δικηγόρο στη διεύθυνση του Διαβάζω, σφραγισμένος, λίγο πριν από την έναρξη της τελετής απονομής. Τα ψηφοδέλτια βρίσκονται στα χέρια της δικηγόρου προς διευκρίνιση οποιουδήποτε ερωτήματος ή ένστασης. Το βραβείο Το βραβείο είναι μία γλυπτή σύνθεση του εικαστικού Θανάση Διαμαντόπουλου και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 1.000 ευρώ. Διευκρινίζεται ότι το Βραβείο Προσφοράς στο Βιβλίο δεν συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο. Οι κριτικές επιτροπές Η κριτική επιτροπή για τις κατηγορίες μυθιστόρημα, διήγημα – νουβέλα, λογοτεχνικό δοκίμιο – μελέτη, ποίηση, πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα αποτελείται από τους: Ευριπίδη Γαραντούδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ, Αλέξη Ζήρα, κριτικό λογοτεχνίας, Κώστα Καρακώτια, κριτικό λογοτεχνίας, Κατερίνα Κωστίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Χριστίνα Ντουνιά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Μανώλη Πιμπλή, δημοσιογράφο, Λίζυ Τσιριμώκου, Καθηγήτρια Θεωρίας της Λογοτεχνίας και Συγκριτικής Γραμματολογίας στο ΑΠΘ. Η κριτική επιτροπή για το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και το λογοτεχνικό βιβλίο για μεγάλα παιδιά αποτελείται από τους: Διαμάντη Αναγνωστοπούλου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Πόλυ Βασιλάκη, εκπαιδευτικό, συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας, Σούλα Οικονομίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Γιάννη Παπαδάτο, Λέκτορα στο Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, κριτικό παιδικής λογοτεχνίας, Γιώργο Παπαντωνάκη, Επίκουρο Καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Αιγαίου. ΧΟΡΗΓΟΙ Ευχαριστούμε θερμά τους χορηγούς της τελετής απονομής των βραβείων, χάρη στους οποίους συνεχίζουμε την παράδοση του θεσμού. ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου ΧΟΡΗΓΟΙ: Grant-Thornton, Ίδρυμα Κώστα & Ελένης Ουράνη, Ίδρυμα Κώστα Δ. Κυριαζή, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Ευχαριστούμε προσωπικά τους κ. Άρη Πετρόπουλο και Δημήτρη Παντελέσκο, Βασίλη Καζά, Ιάκωβο Καμπανέλλη, Νίκο Κυριαζή και Κατρίν Βελισσάρη. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ Ευχαριστούμε θερμά την Οινοποιία Αρβανιτίδη και τους Αμπελώνες Μητράκου για την παροχή των ποτών. ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ευχαριστούμε για τη μεγάλη βοήθεια που μας προσφέρουν στη δημοσιοποίηση του γεγονότος τους χορηγούς επικοινωνίας: Τα Νέα, Athens Voice, Αθήνα 9.84 FM, Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7 FM, Kosmos 93.6 FM, Μελωδία 99.2 FM, Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, http://www.in.gr/ Οι φίλοι Οι φίλοι μας είναι πολλοί. Αυτοί που προσέφεραν οικονομική στήριξη και όσοι δραστηριοποιούνται για την αρτιότητα της διοργάνωσης. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ελληνικά Γράμματα, Επίκεντρο, Ερευνητές, Κέδρος, Παπαδήμα, Πατάκη, Ωκεανίδα. Επίσης, ευχαριστούμε θερμά το βιβλιοπωλείο Ιανός για τη φιλοξενία της συνέντευξης τύπου. Ευχαριστούμε τους εκδότες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και φρόντισαν για την έγκαιρη αποστολή των προς εξέταση βιβλίων στα μέλη των κριτικών επιτροπών. Ευχαριστούμε το Μουσείο Μπενάκη για τη φιλοξενία της τελετής απονομής των βραβείων και προσωπικά τους κ. Άγγελο Δεληβοριά, Ειρήνη Γερουλάνου και Λιάνα Τσομπάνογλου. Ευχαριστούμε θερμά το γραφίστα Χρήστο Τζοβάρα, που σχεδίασε το επικοινωνιακό υλικό και τον Νίκο Βασιλάκο, δημοσιογράφο. Μικρές Λίστες υποψήφιων βιβλίων προς βράβευση ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Γαλανάκη Ρέα, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα, εκδόσεις Καστανιώτη Γκουρογιάννης Βασίλης, Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή, εκδόσεις Μεταίχμιο Δαββέτας Νίκος, Η Εβραία νύφη, εκδόσεις Κέδρος Δημητρακάκη Άντζελα, Μέσα σ’ ένα κορίτσι σαν κι εσένα, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Ηλιοπούλου Βασιλική, Σμιθ, εκδόσεις Πόλις Κονομάρα Λίλα, Η αναπαράσταση, εκδόσεις Μεταίχμιο Κώτσιας Τηλέμαχος, Στην απέναντι όχθη, εκδόσεις Ψυχογιός Μοδινός Μιχάλης, Επιστροφή, εκδόσεις Καστανιώτη Χουζούρη Έλενα, Πατρίδα από βαμβάκι, εκδόσεις Κέδρος Χωμενίδης Χρήστος Α., Λόγια φτερά, εκδόσεις Πατάκη ΔΙΗΓΗΜΑ – ΝΟΥΒΕΛΑ Ακρίβος Κώστας, Τελετές ενηλικίωσης: Μια ζωή σε δεκαεφτά επεισόδια, εκδόσεις Μεταίχμιο Δέρβη Λουκία, Ομπρέλες στον ουρανό, εκδόσεις Μελάνι Κολλιάκου Δήμητρα, Η αρρώστια των βουνών, εκδόσεις Πατάκη Μήτσου Ανδρέας, Η ελεημοσύνη των γυναικών, εκδόσεις Καστανιώτη Νόλλας Δημήτρης, Ναυαγίων πλάσματα, εκδόσεις Κέδρος Παπαδημητρακόπουλος Ηλίας Χ., Ο θησαυρός των αηδονιών και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Γαβριηλίδης Παπαμόσχος Ηλίας Λ., Λειψή αριθμητική, εκδόσεις Κέδρος Πάσχος Γιάννης, Μία νυξ δι’ εν έτος, εκδόσεις Μελάνι Σκαμπαρδώνης Γιώργος, Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Στάμου Εύα, Μεσημβρινές συνευρέσεις, εκδόσεις Μελάνι ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ – ΜΕΛΕΤΗ Αγγελάτος Δημήτρης, Το έργο του Διονυσίου Σολωμού και ο κόσμος των λογοτεχνικών ειδών, εκδόσεις Gutenberg Αποστολίδης Ανδρέας, Τα πολλά πρόσωπα του αστυνομικού μυθιστορήματος: Δοκίμια για την ιστορία και τις σύγχρονες τάσεις, εκδόσεις Άγρα Αρσενίου Ελισάβετ, Η ρητορική της ουτοπίας: Μελέτες για τη μετάβαση στη νέα πρωτοπορία. Πέντε δοκίμια πάνω στο έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου, εκδόσεις Ύψιλον Γλυτζουρής Αντώνης, Πόθοι αετού και φτερά πεταλούδας: Το πρώιμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη και οι ευρωπαϊκές πρωτοπορίες της εποχής του, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Καρτσάκης Αντώνης, Μεταπολεμική κριτική και ποίηση: Ζητήματα αισθητικής και ιδεολογίας, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Κιουρτσάκης Γιάννης, Ένας χωρικός στη Νέα Υόρκη, εκδόσεις Ίνδικτος Πανταλέων Λίνα, Αναγνωστικά δικαιώματα, εκδόσεις Πόλις Παπαθεοδώρου Γιάννης, Ρομαντικά Πεπρωμένα: Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ως εθνικός ποιητής, εκδόσεις Βιβλιόραμα Ταχοπούλου Ολυμπία, Μοντερνιστικός πρωτογονισμός: Εκδοχές υπερρεαλισμού στο ποιητικό έργο του Νίκου Εγγονόπουλου, εκδόσεις Νεφέλη Φιλοκύπρου Έλλη, Η γενιά του Καρυωτάκη: Φεύγοντας τη μάστιγα του λόγου, εκδόσεις Νεφέλη ΠΟΙΗΣΗ Βαρβέρης Γιάννης, Ο άνθρωπος μόνος, εκδόσεις Κέδρος Βλαβιανός Χάρης, Διακοπές στην πραγματικότητα: Ποιήματα, σχεδιάσματα, μεταγραφές, εκδόσεις Πατάκη Ζαρκάδης Γιάννης, Ο λύκος και άλλα αντισώματα, εκδόσεις Τυπωθήτω Κοσμόπουλος Δημήτρης, Βραχύ χρονικό, εκδόσεις Κέδρος Κυπαρίσσης Πάνος, Μαύρο βαμβάκι, εκδόσεις Μελάνι Μαρωνίτη Ανθή, Κάπως έτσι, εκδόσεις Κέδρος Μπουκάλας Παντελής, Ρήματα, εκδόσεις Άγρα Παμπούδη Παυλίνα, Τα χίλια φύλλα, εκδόσεις Κέδρος Παπαγεωργίου Κώστας Γ., Η λύπη των άλλων, εκδόσεις Κέδρος Πατίλης Γιάννης, Ακτή Καλλιμασιώτη και άλλα ποιήματα, εκδόσεις Ύψιλον ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αθηνάκης Δημήτρης, Χωρίσεμεις, εκδόσεις Κοινωνία των (δε)κάτων (ποίηση) Γαβρίλη Αγγέλα, ΑΡΚ: Ποιήματα σε πέντε πράξεις, εκδόσεις Γαβριηλίδης (ποίηση) Γλυνιαδάκη Κρυστάλλη, Λονδίνο – Ιστανμπούλ, εκδόσεις Πόλις (ποίηση) Ξυλούρη Μαρία, Rewind, εκδόσεις Καλέντης (μυθιστόρημα) Οικονόμου Δημήτρης, Η πόλη του αναστέλλοντος ήλιου, εκδόσεις Μελάνι (μυθιστόρημα) Παπαδάκη Κάλλια, Ο ήχος του ακάλυπτου: Έξι κοινόχρηστες ιστορίες, εκδόσεις Πόλις (διήγημα) Ραχιώτης Θοδωρής Κ., Βασανιστές, εκδόσεις Καστανιώτη (μυθιστόρημα) Τζατζιμάκη Ελένη, Η μαγεία της άνωσης, εκδόσεις Μελάνι (ποίηση) Τομαράς Χρυσός Δημήτρης, Ο Π και η Μαργαρίτα, εκδόσεις Ίνδικτος (μυθιστόρημα) Τσολακούδη Μαρία, Γραμματική, εκδόσεις Τόπος (μυθιστόρημα) ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Αγγελίδου Μαρία (κείμενο), Δεληβοριά Μυρτώ (εικονογράφηση), Οι άνθρωποι που δεν εννοούσαν να πεθάνουν: Ο μύθος του Σίσυφου, εκδόσεις Πατάκη Δημητριάδου Κική (κείμενο), Ανδρικόπουλος Νικόλας (εικονογράφηση), Η Αρήτη της ροδιάς, εκδοτικός οίκος Α. Α. Λιβάνη Ηλιόπουλος Βαγγέλης Δ. (κείμενο), Διατσέντα Παρίση (εικονογράφηση), Κι οι ιστορίες μεταναστεύουν, εκδόσεις Πατάκη Ιεροπούλου Εύα (κείμενο), Μαρουλάκης Ιούλιος (εικονογράφηση), Ο άλλος μου εαυτός, εκδόσεις Άγκυρα Κοντολέων Μάνος (κείμενο), Τσιμόχοβα Ρίτα (εικονογράφηση), Πολύτιμα δώρα, εκδόσεις Πατάκη Μητσιάλη Αλεξάνδρα (κείμενο), Μπαχά Μάρια (εικονογράφηση), Η νύχτα των πυγολαμπίδων, εκδόσεις Πατάκη Μπουλώτης Χρήστος (κείμενο), Στεφανίδη Φωτεινή (εικονογράφηση), Η σκυλίσια ζωή του γάτου Τζον Αφεντούλη, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Παναγιωτόπουλος Νίκος (κείμενο), Παπατσαρούχας Βασίλης (εικονογράφηση), Ο Ιπποπότης και η Νεραϊγελάδα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Παπαλιού Ντορίνα (κείμενο), Μπουλούμπασης Πέτρος (εικονογράφηση),Όταν η Έλλη έγινε αόρατη, εκδόσεις Παπαδόπουλος Χατζόπουλος Πέτρος (κείμενο), Μπουλούμπασης Πέτρος (εικονογράφηση), Η μικρή Ρουάλα, εκδόσεις Καστανιώτη ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ Δαρλάση Αγγελική, Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο, εκδόσεις Πατάκη Ζορμπά-Ραμμοπούλου Βησσαρία, Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Κολυδά Ευγενία, Η γιαγιά στην Παραμυθοχώρα, εκδόσεις Modern Times Κοντολέων Μάνος, Ο χαρταετός της Σμύρνης, εκδόσεις Άγκυρα Κουππάνου Άννα, Οι αργοναύτες του χρόνου, εκδόσεις Κέδρος Μαργαρίτης Κυριάκος, Μια σονάτα για τον Ιγνάτιο, εκδόσεις Ψυχογιός Μπουντούρης Βασίλης, Η αγάπη διδάσκει, Προσοχή, και τα αυτιά έχουν τοίχους!, εκδόσεις Κέδρος Παπαθεοδώρου Βασίλης, Στη διαπασών, εκδόσεις Καστανιώτη Ρεμούνδος Γιάννης, Το αίνιγμα του χαμένου cd player, εκδόσεις Ψυχογιός Ψαραύτη Λίτσα, Κασσάνδρα, η μάντισσα της Τροίας, εκδόσεις Πατάκη Οι αιτιολογίες των 2 κριτικών επιτροπών Α) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των βιβλίων ενηλίκων Μυθιστόρημα Η γενική εικόνα που παρουσιάζει το ελληνικό μυθιστόρημα το 2009 είναι παραπάνω από καλή: πλούσια παραγωγή, καλές θεματικές και τεχνικές προδιαγραφές, αφηγηματολογική επάρκεια, ευρηματικές υφολογικές προτάσεις. Σίγουρα η δεκάδα που προτείνεται θα μπορούσε άνετα σχεδόν να διπλασιαστεί και η δυσκολία της σύγκρισης και της τελικής επιλογής στον τομέα του μυθιστορήματος ήταν μεγαλύτερη από άλλες χρονιές. Επίσης, ένα στοιχείο που διαφάνηκε ως τάση στο μυθιστόρημα αυτής της χρονιάς ήταν η επίμονη αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο (Α’ ή Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Αντίσταση, Εμφύλιος, εβραϊκό, κυπριακό ζήτημα κ.λπ.). Η επιτροπή συνεκτίμησε στη διαμόρφωση των τελικών της επιλογών τη θεματική πρωτοτυπία, σε συνδυασμό με την αναζήτηση νέων αφηγηματικών τεχνικών που επιχειρούν οι συγγραφείς του μυθιστορήματος. Διήγημα – Νουβέλα Οι μεγάλοι αριθμοί δεν ήταν κατά τα τελευταία χρόνια το βασικό χαρακτηριστικό της παραγωγής βιβλίων που ανήκουν στα είδη του διηγήματος και της νουβέλας. Όμως υπάρχουν πεζογράφοι που παραμένουν πιστοί σ’ αυτά, παρά τις εκκλήσεις των εκδοτών και των δημοσιογράφων για το αντίθετο. Ανάμεσα στις φετινές υποψηφιότητες υπάρχουν συλλογές διηγημάτων ή εκτενή αφηγήματα γραμμένα από μάστορες της σύντομης πρόζας. Και είναι ευτύχημα που η ελληνική λογοτεχνία δεν έχει χάσει καθόλου την πολυμορφία της. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η τέχνη της συμπύκνωσης και της ανάδειξης της λεπτομέρειας είναι, γενικά, από τις δυσκολότερες. Λογοτεχνικό Δοκίμιο – Μελέτη Tο 2009 υπήρξε μία χρονιά εξαιρετικά γόνιμη για το δοκίμιο και τη μελέτη. Η επιτροπή προβληματίστηκε πολύ για την επιλογή των βιβλίων που είναι τελικά υποψήφια για το βραβείο λογοτεχνικού δοκιμίου – μελέτης, διότι έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα σε πολλά καλά βιβλία. Η επιτροπή αποφάσισε να επικεντρωθεί σε βιβλία που αφορούν τη λογοτεχνία: ζητήματα ερμηνευτικής, αισθητικής αποτίμησης, γλωσσικής ιδιοσυστασίας ή ιστορικής – γραμματολογικής συγκρότησης. Βασικά κριτήρια επιλογής υπήρξαν η καλλιέπεια, το προσωπικό ύφος, η πρωτοτυπία του θέματος και της μεθόδου και η πληρότητα και συνοχή, όσον αφορά την πραγμάτευση του θέματος. Ποίηση Όπως επισημάνθηκε και στην αιτιολογία των βραβείων του Διαβάζω προηγούμενων ετών, η απροθυμία ιδίως των επώνυμων και μεγάλων εκδοτικών οίκων και κυρίως η απουσία της κρίσης των ποιητικών βιβλίων από τα πολιτιστικά ένθετα των εφημερίδων δεν αποτελούν συνθήκες ικανές να αποτρέψουν ή να ανακόψουν τη σταθερή και πληθωρική παραγωγή βιβλίων ποίησης. Η παραγωγή αυτή είναι ενδεικτική του γεγονότος ότι υπάρχει μια κοινότητα αναγνωστών που ενδιαφέρεται για την ποίηση, σε αναντιστοιχία με την επικρατούσα και σε μεγάλο βαθμό ψευδή εικόνα ότι ο ποιητικός λόγος γράφεται και εκδίδεται εν κενώ. Επίσης, η μέση ποιοτική στάθμη της ποιητικής παραγωγής παρέμεινε υψηλή και κατά το έτος 2009. Πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς Η φετινή λίστα των πρωτοεμφανιζόμενων λογοτεχνών δείχνει με τελείως αναλογικό τρόπο ότι και τα τρία βασικά είδη της λογοτεχνίας που γράφεται τώρα, από κατά τεκμήριο νεότερους λογοτέχνες, αντιπροσωπεύονται όλα στις επιλογές της επιτροπής. Αυτό σημαίνει ότι η επιτροπή, χωρίς να κάνει κανένα σκόντο, βρήκε αξιόλογα βιβλία από καινούργιες φωνές τόσο στην ποίηση όσο και στο διήγημα ή στο μυθιστόρημα. Αυτό σημαίνει, όπως σημειώσαμε προηγουμένως, ότι η λογοτεχνία μας, αντίθετα με άλλες, δήθεν πιο προηγμένες, διατηρεί όπως αναφέραμε την πολυμορφία της. Β) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των παιδικών βιβλίων Το έργο της επιτροπής βραβείων του περιοδικού Διαβάζω για το έτος 2009 ήταν να κρίνει βιβλία στις κατηγορίες εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και λογοτεχνικό βιβλίο για μεγάλα παιδιά. Για την κατηγορία παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων, η ποσότητα και η ποιότητα των βιβλίων αυτών δεν επαρκούσαν, δυστυχώς, για τη συμπλήρωση μιας λίστας και έτσι δεν καταρτίστηκε. Κριτήρια για την κατάρτιση της μικρής λίστας ήταν τα βιβλία να παρουσιάζουν ενδιαφέρον είτε ως προς τη σύλληψη του θέματος είτε ως προς τη λογοτεχνική του πραγμάτωση. Να υπάρχει πρωτοτυπία, ευρηματικότητα, χιούμορ, περιπέτεια, ενδιαφέρουσα πλοκή, εύστοχη εικονογράφηση (για τα εικονογραφημένα), λεξιλογικός πλούτος, επεξεργασία σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, ποικιλία γλωσσολογικών καταστάσεων, έτσι ώστε το παιδί να οικειοποιηθεί, διαβάζοντας το βιβλίο, λειτουργίες του γραπτού λόγου. Να μην χρησιμοποιούνται η λογοτεχνία και η λογοτεχνικότητα ως προσχήματα, έτσι ώστε τα νοήματα και οι σημασίες να υπονοούνται, δηλαδή τα παιδιά να παρακινούνται να σκεφτούν αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις και τις εικόνες. Να μην υπάρχει άμεσος και έμμεσος διδακτισμός και να αφήνει στον αναγνώστη το δικαίωμα να αυτενεργήσει. Η επιτροπή διαπίστωσε ότι: Κατά το 2009 εκδόθηκαν πάρα πολλά βιβλία. Η τεχνολογία αλλά και το εικαστικό αποτέλεσμα αρκετών εικονογράφων επέδρασαν έτσι ώστε το αισθητικό αποτέλεσμα πάρα πολλών βιβλίων, όλων των κατηγοριών και ιδιαίτερα των εικονογραφημένων και των βιβλίων γνώσεων, να είναι ικανοποιητικό. Από την άλλη όμως πλευρά, η διαρκώς αυξανόμενη εκδοτική παραγωγή δεν συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση της λογοτεχνικής ποιότητας. Υπάρχουν, νομίζουμε, πάρα πολλά βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, που δυστυχώς καταλήγουν σε σχολικές βιβλιοθήκες και σε παιδιά, που δεν διαβάζονται. Παρατηρείται ολοένα και περισσότερο το φαινόμενο, όσο μειώνεται η μεταφορική δύναμη των παιδικών βιβλίων τόσο περισσότερα βιβλία εκδίδονται. Εκδόθηκαν πολλά ολιγοσέλιδα βιβλία για μικρές ηλικίες με δραστηριότητες (γνωστικές κατά το πλείστον) στο τέλος του βιβλίου, οι οποίες «προσγειώνουν» τη λογοτεχνικότητα και τη μεταφορική δύναμη της γοητείας του κειμένου και μετατρέπουν τη λογοτεχνική ανάγνωση σε μια βαρετή, γνωστική, σχολικής προδιαγραφής, διαδικασία. Γνωρίζουμε ότι οι δραστηριότητες αυτές –πρακτική που ήρθε από το εξωτερικό– μπαίνουν κυρίως από τους εκδότες για εμπορικούς και χρηστικούς λόγους. Επισημαίνουμε ότι με τις ασκήσεις αυτές υπονομεύεται η όποια λογοτεχνικότητα των συγκεκριμένων βιβλίων. Νομίζουμε ότι οι δύο μεγάλες κατηγορίες που συνθέτουν το παιδικό βιβλίο, δηλαδή, το βιβλίο γνώσεων και το λογοτεχνικό βιβλίο πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένες. Το λογοτεχνικό βιβλίο είναι απαράδεκτο να περιέχει ασκήσεις στο τέλος ή ενδιάμεσα των σελίδων του. Αντίθετα, ασκήσεις και δραστηριότητες μπορεί να περιέχονται στις πολλές κατηγορίες του βιβλίου γνώσεων, με την προϋπόθεση να καταρτίζονται με τη βοήθεια ειδικού επιστήμονα. Παρατηρήθηκε μια ικανή παραγωγή βιβλίων με κεντρικό θέμα το οικολογικό πρόβλημα και με μόνιμα μοτίβα την καταστροφή των δασών και τη ρύπανση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της πόλης. Νομίζουμε, ότι επειδή είναι σοβαρό το θέμα, απαιτείται και η δέουσα προσοχή. Διαπιστώνεται μια αφόρητη επανάληψη των ίδιων εικόνων (καταστροφή δάσους – συνεργασία ζώων και ανθρώπων για το ζωντάνεμά του, απόβλητα εργοστασίων – τοποθέτηση φίλτρων κτλ.), που άλλωστε εντάσσονται στη λεγόμενη ρηχή οικολογία. Επίσης, διαπιστώνεται και μια άκριτη αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της συλλογιστικής που έχει δημιουργήσει τα οικολογικά αδιέξοδα. Σε πολλά βιβλία αποτυπώνεται το μοτίβο της δράσης μικρών παιδιών απέναντι στα διάφορα προβλήματα, η οποία έρχεται να αναπληρώσει τη δήθεν ανικανότητα των ενηλίκων. Από την άλλη πλευρά, τα συγκεκριμένα μικρά παιδιά, προκειμένου να επιλύσουν τα προβλήματα, υιοθετούν πρακτικές των ενηλίκων οι οποίοι υποτίθεται έχουν αποτύχει. Πρόκειται για διαπίστωση η οποία πρέπει να μας προβληματίσει και από την παιδαγωγική της πλευρά, αλλά κυρίως από τη λογοτεχνική. Τα δύο τρία τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία στα οποία οι ήρωες ή οι ηρωίδες (αγόρια και κορίτσια), σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και με υφολογικό στοιχείο το χιούμορ, ασκούν κριτική στις πράξεις τους, στην οικογένειά τους, στο σχολείο τους και γενικά στον άμεσο κοινωνικό τους περίγυρο. Τα συγκεκριμένα βιβλία αρδεύουν διακειμενικά από τα βιβλία με ήρωα το Μικρό Νικόλα των Σεμπέ και Γκοσινί. Είναι αλήθεια ότι ορισμένα από αυτά διατηρούν μια πρωτοτυπία και αποτυπώνουν μια περισσότερο σύγχρονη και φρέσκια ματιά του κοινωνικού περίγυρου από την οπτική γωνία του παιδιού. Στα περισσότερα όμως πίσω από το χιούμορ αναδύεται ξεκάθαρα ο ενήλικος και η εμπειρία του. Η συντριπτική πλειοψηφία των εικονογραφημένων λογοτεχνικών βιβλίων, από την πλευρά της εικονογράφησης, αναπαριστούν αφηγηματικά το περιεχόμενο. Οι περιπτώσεις όπου η εικόνα ερμηνεύει, συμπληρώνει ή και ανατρέπει το περιεχόμενο είναι περιορισμένες. Όσον αφορά τη θεματολογία των δύο κατηγοριών έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: Τα βιβλία για μεγάλα παιδιά και εφήβους αναφέρονται, άλλοτε με ρεαλιστικό τρόπο και άλλοτε κάνοντας επίκληση στην φαντασία, σε θέματα, όπως οι σχέσεις των εφήβων μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο αλλά και γενικότερα στην κοινωνία, η παιδική εργασία και η εκμετάλλευση της παιδικής ηλικίας, η μυθολογία, τα ιστορικά γεγονότα και η μυθιστορηματική τους ανάπλαση, το αστυνομικό μυθιστόρημα. Τα εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερα παιδιά, με ήρωες παιδιά ή ζώα, αναφέρονται, άλλοτε με φαντασία και αφαιρετικό τρόπο και άλλοτε με ρεαλισμό και χιούμορ, στην παιδική ηλικία και τη βίωσή της από τα παιδιά, στη σύγχρονη οικολογική και πολυπολιτισμική πραγματικότητα, κάνοντας ευρεία χρήση της διακειμενικότητας. Γνωρίζοντας έτσι κι αλλιώς ότι η αντικειμενικότητα είναι ….υποκειμενική, χωρίς να επιθυμούμε να δώσουμε οδηγίες προς τους/τις δημιουργούς, ως αναγνώστες και αναγνώστριες της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας εκφράζουμε την ελπίδα να έχουμε πολύ περισσότερα «καλά» λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά τη χρονιά που διανύουμε.