ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΛΟΓΡΙΔΗΣ

Συνθέτης, Λυράρης, Ερμηνευτής! Ο Γιώργος Καλογριδης γεννήθηκε στο Σπηλι Ρεθύμνης το 1923.Στα δεκατέσσερα του χρόνια άρχισε να ασχολείται με τη λύρα δίπλα στους συγχωριανούς του λυράρηδες Στεφανή Βασιλάκη η Κονδύλη και Γιώργη Μαρκογιαννακη η Μαρκογιωργη. Η κατοχή τον βρίσκει στο Σπηλι και λίγα χρόνια αργότερα φεύγει για την Αθήνα , όπου θα εγκατασταθεί για λίγο διάστημα. Την περίοδο αυτή (1946) ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο, «ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΜΟΥ», που θεωρείται τόσο κλασσικό όσο η «ΙΤΙΑ» για την Ρούμελη και ο «ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ» για τον Μοριά Συνολικά ηχογράφησε είκοσι τραγούδια την περίοδο 1946-1956, ορισμενα από τα οποία είναι δικές του συνθέσεις και διακρίνονται για την άψογη εκτέλεση τους, την εκπληκτική τους μελωδία και το υπέροχο τραγούδι τους από την εξαιρετική φωνή του ίδιου Γ. Καλογριδη, φωνή που σήμερα είναι σπάνια. Οι ηχογραφήσεις του έγιναν όλες με την συνεργασία δυο γνωστών και καταξιωμένων λαουτιέρηδων, των αδελφών Γιάννη και Βαγγέλη Μαρκογιαννακη! Ο ιδιαίτερα προικισμένος λυράρης Γιώργος Καλογριδης ξενιτεύεται το 1966 στην Ν. Υόρκη όπου και εγκαθίσταται μόνιμα. Το 1977, ύστερα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο το χρυσό χέρι του καλλιτέχνη παραλύει, στερώντας από τον ίδιο αλλά και από την μουσική γενικότερα την ευκαιρία για νέες μουσικές συνθέσεις. Ωστόσο η μέχρι τότε μουσική του προσφορά παραμένει για να σημαδέψει την πορεία της Κρητικής Μουσικής Παράδοσης και στοιχειοθετεί την υποχρέωση μιας απέραντης ευγνωμοσύνης από μέρους της «Μουσικής» Κρήτης.

Ο συγγραφέας και καθηγητής ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΝΟΥΔΑΚΗΣ γράφει:

«Οι κορυβαντιοντες Κρητικοί Κουρήτες, οι ΚΕΡΤΙ17 της προ αιγυπτιακή ς περιόδου, με την πανσπερμία των αποικιών τους στην λεκάνη της Μεσογείου (Κυρηνιακη, Αίγυπτος, Φοινίκη, Παλαιστίνη, Ν. Ιταλία) μεταλαμπαδεύουν και την μουσική τους. Την Κρητομίνωικη μουσική που την ασπάσθηκαν και την εγκολπώθηκαν οι επίγονοι λαοί στα επόμενα δέκα χιλιάδες χρόνια, θεωρώντας την εθνική τους μουσική. Είναι ευλογία θεού που στην ίδια την Κρήτη, οι πρωτομάστορες είχαν την έμπνευση να αποτυπώσουν τις δημιουργίες τους (στηριγμένες σε μουσικές φόρμες του παρελθόντος) στα γραμμοφωνικα μέσα κατά τις αρχές του αιώνα μας, για να υπηρετήσουν την μελωδία...
Η μουσική δημιουργία όμως του Γιώργη Καλογριδη είναι και ικανοποιητική ποσοτικά και ασυναγώνιστη ποιοτικά. Ανθρωπος ερωτικός έδωσε ρυθμούς και μελωδίες που εκστασιαζουν τους φίλους της καλής παραδοσιακής μουσικής. Η ψυχή παθαίνει και συνεγείρεται άλλοτε από τους κυματισμούς μιας σπάνιας μελωδικής όρχησης και άλλοτε από τους ακροβατικούς μετεωρισμούς μιας ερωτικής δίνης, που νομίζεις πως γράφτηκαν ως μουσική υπόκρουση για μινωικά ταυροκαθάψια, σε ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου όπως είναι ο έρωτας! Η μουσική του Γιώργη Καλογριδη ποτέ δε στάθηκε και δεν έγινε μουσειακό υλικό. Τα ακούσματα των μουσικών έργων του είτε άμεσα είτε ως κουρσεμένα λάφυρα επηρέασαν τα μεταγενέστερα μουσικά χρόνια σε τέτοιο βαθμό που σήμερα και χωρίς εμπεριστατωμένη επιστημονική έρευνα γίνεται αντιληπτό. Η θεια μοίρα βοήθησε να σωθούν αρκετά μοτίβα μιας σπάνιας ορφικής μουσικής του «αρχιμάστορα» Γιώργη Καλογριδη πλημμυρισμένα από το πάθος του έρωτα και αψεγάδιαστα καλλιτεχνικά. Που είναι βέβαιο πως θα αποτελούν τις διαδρομές για τη γνώση του Ελληνικού μουσικού παρελθόντος του νησιού μας και τη μελλοντική καλλιτεχνική ανατροφοδότηση της ράτσας μας»!
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΝΟΥΔΑΚΗΣ.

ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΙΔΑΚΗΣ (ΜΑΥΡΟΣ)

Ο Μαύρος, γεννήθηκε το 1910 στο χωριό Σκουτελωνα Κισσαμου του Νομού Χανίων. Το ψευδώνυμο Μαύρος του έμεινε από τα παιδικά του χρόνια επειδή ήταν πολύ μελαχρινός. Αρχισε να ασχολείται με το βιολί από τα δέκα του χρόνια και σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων πρωτόπαιξε σε γλέντι στο χωριό του! Στη μακρόχρονη καλλιτεχνική του σταδιοδρομία συνεργάσθηκε με πολλούς και σημαντικούς λαϊκούς οργανοπαίχτες της περιοχής του, μεταξύ αυτών και οι: ΓΙΩΡΓΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ, ΣΤΕΛΙΟΣ ΛΑΓΝΑΚΗΣ και ο αδικοχαμένος από τροχαίο δυστύχημα ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΡΟΥΑΑΚΗΣ η ΜΑΡΟΥΒΑΣ! Ο Μαύρος που ήταν αγράμματος, αν και αυτοδίδακτος στο βιολί, διακρίθηκε και μεγαλούργησε σαν δημιουργός και σολίστας στο όργανο αυτό! Η δεξιοτεχνία του, το προσωπικό του ύφος και το γεμάτο ευαισθησίες παίξιμο του, σπανίζουν σήμερα! Η πιο γόνιμη και δημιουργική περίοδος της καριέρας του, κυρίως στη δυτική Κρήτη, ήταν η περίοδος 1935-1965.Ο Μαύρος που έχει μια ιδιαίτερη λατρεία για τον τόπο του, δεν αποχωρίστηκε ποτέ το αγαπημένο του χωριό, Σκουτελωνα Κισσαμου. Την πρώτη του δισκογραφική εμφάνιση την κάνει το 1938 μαζί με τον ΠΩΡΓΗ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ ηχογραφώντας έναν δίσκο 78 στροφών που περιείχε το περίφημο «ΚΟΛΥΜΠΑΡΙΑΝΟ ΣΥΡΤΟ», τραγουδισμένο από την σπουδαία φωνή του Κισσαμιτη τραγουδιστή ΘΕΟΧΑΡΗ ΤΖΙΝΕΥΡΑΚΗ, που έγινε μεγάλη επιτυχία την εποχή εκείνη και σήμερα θεωρείται κλασσικό τραγούδι. Στην συνέχεια και συγκεκριμένα μετά τον πόλεμο και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 60', συμμετέχει σε αρκετές ηχογραφήσεις δίσκων, με τους προαναφερθέντες συνεργάτες του.

«ΚΟΛΥΜΠΑΡΙΑΝΟΣ ΣΥΡΤΟΣ»

Τα μάτια σου μ' αρέσουνε αν ειν και δακρυσμένα

Και την καρδιά σου να πόνει μα να πονει για σένα

Τι να το κάνω το νερό που πέφτει στάλες στάλες

Λίγες ελπίδες μου 'δωσες μα περιμένω κι άλλες.

«ΧΑΝΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΡΤΟΣ»

Λεβέντισσα σαι μάτια μου κι έχεις περίσσια κάλλη,

Σαν τω Χανιω την αγορά που δεν υπάρχει άλλη.

Με τον αέρα πέφτουνε τα φύλλα του πλατάνου

Χαρωτα εγώ τα μάτια σου παιχνίδια που μου κάνουν.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΡΝΙΔΑΚΗΣ (ΜΠΑΞΕΒΑΝΗΣ)

Ο Γιάννης Μπερνιδάκης γεννήθηκε το 1910 στο Ρέθυμνο. Ο πατέρας του καταγόταν από το Άνω Μαλάκιο Ρεθύμνου και ήταν κηπουρός στο τσιφλίκι κάποιου τούρκου αγά. Γι αυτό είχε και το παρανόμι «μπαξεβάνης». Από μικρός είχε μεγάλη κλίση στο τραγούδι, στο οποίο αναδείχτηκε γρήγορα μια και η φωνή του ήταν «ρωμαλέα».Η πρώτη του επαφή με μουσικά όργανα έγινε όταν ήταν 12 χρονών, όταν άρχισε να παίζει μαντολίνο και αργότερα μπουλγαρί. Ασχολήθηκε όμως με το τραγούδι και το λαούτο. Τραγούδησε κυρίως κρητικά, νησιωτικά, αλλά και μικρασιάτικα τραγούδια. Οι κρητικοί τον λάτρευαν και τον αποκαλούσαν «το αηδόνι της Κρήτης».Η φήμη του και η απήχηση του στον κρητικό λαό ήταν τεράστια και θα μείνει στην ιστορία σαν ένας από τους κορυφαίους τραγουδιστές που έχει βγάλει ποτέ η Κρήτη.Η κρητική μουσική παράδοση, του χρωστάει πολλά. Συνεργάστηκε μουσικά αλλά και δισκογραφικά σχεδόν με όλους τους Ρεθυμνιώτες λυράρηδες της εποχής εκείνης (1925-1955).Ανάμεσα τους και οι πασίγνωστοι ΡΟΔΙΝΟΣ, ΚΑΡΕΚΛΑΣ, ΚΑΡΑΒΙΤΗΣ, ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΗΣ και ΣΚΟΡΔΑΛΟΣ. Στη δισκογραφία ο Μπαξεβάνης εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1928, με έναν δίσκο 78 στροφών με τον Αλέκο Καραβίτη. Ακολούθησαν αργότερα και άλλες ηχογραφήσεις. Αν ακούσει κάποιος αυτές τις παμπάλαιες ηχογραφήσεις, θα μαγευτεί από την ωριμότητα της ερμηνείας, την άριστη τεχνική του-αν και ήταν αυτοδίδακτος-, τα βυζαντινά του ηχοχρώματα, αλλά προπάντων το μεράκι και το πάθος του. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπαξεβάνης την εποχή εκείνη είχε ξεπεράσει τα όρια της Κρήτης και είχε γίνει γνωστός σε όλη την Ελλάδα αλλά και στους Έλληνες του εξωτερικού. Ακόμα, δεν είναι τυχαίο ότι τα 50 και πλέον τραγούδια που είχε ηχογραφήσει με τους ΡΟΔΙΝΟ, ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΗ, ΛΑΓΟ και ΣΚΟΡΔΑΛΟ, έχουν γίνει κλασσικές επιτυχίες στο σύνολο τους και έχουν αφήσει έντονη τη σφραγίδα τους στην μουσική συνείδηση του λαού της ΚρήτηςΟ Μπαξεβάνης παντρεύτηκε το 1947 την Ρεθυμνιώτισσα Ελευθέρια Κατσιμπρακη και απόκτησαν μια κόρη. Το αηδόνι της Κρήτης πέθανε το 1972 στο Ρέθυμνο. Η αδερφή του Λαυρεντία, με φωνητικά προσόντα εφάμιλλα του αδελφού της, είναι η πρώτη γυναίκα που στις αρχές του 1940 εκπόρθησε ένα καθαρά αντρικό οχυρό της Κρητικής μουσικής και μπήκε στο στούντιο και ηχογράφησε το πασίγνωστο τραγούδι του ΜΑΝΩΛΗ ΛΑΓΟΥ «ΤΗΝ ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΤΗΝ ΑΓΑΠΩ». Για τον Μπαξεβάνη, υπάρχει και μια μαντινάδα.

«Μην τόνε κλαις η τον μπαξέ κι αν τ' φύγε τ' αηδόνιμα

αυτός με το τραγούδι του βραδιάζει ξημερώνει».

Ο δημοσιογράφος ΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ γράφει για τον ΜΠΑΞΕΒΑΝΗ. «Μες τη μυθική φωνή» του όπως θα έλεγε και ο ΡΙΤΣΟΣ, ένα αηδόνι, δυο περιστέρια, ένας αητός, κι ένα λιοντάρι δένουν την παντοτινή φιλία του κόσμου. Λένε για τον Μπαξεβάνη που σφράγισε την Κρητική μουσική, με το μοναδικό θαύμα της φωνής του.
Λένε ακόμη, πως οι λυράρηδες φιλονικούσαν μεταξύ τους ποιος θα τον πάρει στα πανηγύρια και στις ηχογραφήσεις των δίσκων. Όσοι είχαν στίχο, όσοι είχαν ήχο και δεν είχαν φωνή, βρήκαν στα χείλη του Μπαξεβάνη την αληθινή τους άρθρωση. Στην ευρύχωρη κοίτη της φωνής του χώρεσαν οι αμανέδες και η φωνή του Φουσταλιέρη, η δροσιά των νησιώτικων ρυθμών, το πάθος του Σκορδαλού και η γλυκύτητα του Μανόλη Λαγού.»