ΠΕΡΙ ΡΙΖΙΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

Παρόλο που έκανα παλαιότερα ένα αφιέρωμα στους «Πρωτομάστορες» της Κρητικής Μουσικής, θέλω να κάνω μια διευκρίνιση – παρουσίαση μιας πολύ ξεχωριστής κατηγορίας τραγουδιών, των «Ριζίτικων». Θα γνωρίσουμε λοιπόν την ιστορία των ριζίτικων μέσα από λίγες γραμμές. Ριζίτικα είναι τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, τα οποία δεν συνοδεύονται από χορό. Δημιουργήθηκαν στις ορεινές περιοχές του νομού Χανίων και συγκεκριμένα στα Χανιώτικα Λευκά Όρη...Ο όρος «Ριζίτικα» προήλθε από την λέξη ρίζα όπου στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι ρίζες-πρόποδες των βουνών. Τα ριζίτικα περιέχουν δεκαπεντασύλλαβο στοίχο με ομοιοκαταληξία και κατά την διάρκεια του τραγουδιού οι τραγουδιστές μπορούν να πουν κάποιο επιφώνημα. Τα ριζίτικα τραγούδια δεν είναι προϊόντα στιγμιαίας έκφρασης όπως οι μαντινάδες αλλά είναι αποτέλεσμα της συνολικής ανθρώπινης σκέψης της κρητικής ψυχής και σπάνια μιλούν για προσωπικά προβλήματα παρά μόνο για προβλήματα του ανθρώπινου γένους.Μορφολογικά, τα ριζίτικα μπορούμε να τα χωρίσουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Τα ριζίτικα «της τάβλας» και τα ριζίτικα «της στράτας». Τα ριζίτικα της τάβλας ακούγονται κατά την διάρκεια κάποιου γεύματος η κάποιας εκδήλωσης χωρίς όμως την συνοδεία μουσικών οργάνων. Σε αντίθεση με εκείνα της τάβλας, τα ριζίτικα της στράτας συνοδεύονται από μουσικά όργανα και ακούγονται κατά την διάρκεια κάποιας πορείας(π.χ. γαμήλια πομπή)Χρονολογικά, τα ριζίτικα τοποθετούνται από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι και σήμερα Η τελευταία γόνιμη περίοδος δημιουργίας ριζίτικων τραγουδιών ήταν η περίοδος της Γερμανικής κατοχής στην Κρήτη και από τότε συνεχώς ανακυκλώνονται .Παραδείγματα ριζίτικων τραγουδιών:Ηρωικά η Ακριτικά ριζίτικα. Είναι τα ριζίτικα τα οποία εξυμνούν τους άθλους των ηρώων της εποχής των ακριτών και παραδίδουν τους μύθους και τους θρύλους στις επόμενες γενιές. Τα ριζίτικα αυτά είναι γεμάτα από πολεμική και ηρωική πνοή, παλικαριά των πολεμικών ηρώων, αντικατοπτρίζοντας την ψυχή του Ελληνικού λαού.«Αγρίμια και αγριμάκια μου ,λάφια μου μερωμέναπέτε μου που ν’ οι τόποι σας και πουν τα χειμαδιά σας....»Ερωτικά ριζίτικα. Είναι τα ριζίτικα που εκφράζουν την αισθηματικότητα του κρητικού λαού με θέρμη για την ερωτική αγάπη και να παίνεσε τα κάλλη ενός αγαπημένου προσώπου ή να εκφράσει τον ερωτικό καημό του.«Μιαν έμορφη χτενίζεται στου φεγγαριού τον δίσκογη πάει για την εκκλησία γη ένα πούλι αναμένει.Χριστέ μου και να’ μουνε πουλί , Χριστέ μου να’ μου φεγγάρι...»Ριζίτικα της ξενιτιάς. Είναι τα ριζίτικα όπου αντικατοπτρίζονται με τα μελανότερα χρώματα, τα βάσανα που έχει ο ξενιτεμός και για εκείνους που φεύγουν αλλά και για εκείνους που περιμένουν για χρόνια την επάνοδο αγαπημένων προσώπων.«Δεν πάω μα στην ξενιτιά, φοβούμαι μην ποθάνω,με τα ματάκια μ’ είδα γω τσι πως τσι θα’βγουν...»Μοιρολόγια. Είναι εκείνα τα ριζίτικα που είναι από τα πιο λυρικά προϊόντα του ευαίσθητου κρητικού λαού, περιέχοντας στους στίχους τους πολύ τραγικότητα όση και τα περιστατικά από τα οποία εμπνέονται.«Ιντα ΄χετε γυρού γυρού κι είναι βαριά η καρδιά σαςδεν τρώτε και δεν πίνετε και δεν χαροκοπάτεπριν έρθει ο χάρος να μας βρει να μας εδιαγουμίσεινα διαγουμίσει τσι γενιές και να διαλέξει τσι άντρες…» Βλέπουμε πολλές ομοιότητες των Ριζίτικων τραγουδιών, με εκείνα της υπόλοιπης χώρας. Είναι χαρακτηριστική η ομορφιά και η απλότητα τους. Δυστυχώς, κάποια από τα ριζίτικα κυκλοφόρησαν στην δισκογραφία το 1975, διασκευασμένα, χάνοντας την αρχική τους ομορφιά. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και κυκλοφορούν ηχογραφήσεις στην αρχική μορφή των τραγουδιών αυτών. http://www.aerakis.net/. Σ΄ αυτή την ηλεκτρονική διεύθυνση, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν ιστορικά στοιχεία, και να παραγγείλουν Κρητικά τραγούδια!