Η ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ ΣΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Μετά λύπης μου διαπιστώνω ότι χρόνο με το χρόνο, γιορτές όπως η αποκριά, αλλά και οι υπόλοιπες, τείνουν να εξελιχθούν σε κακή αντιγραφή των ξένων «πολιτισμών» και εθίμων, αποβάλλοντας κάθε Ελληνικό στοιχείο από μέσα τους. Κι όμως, αν οι Έλληνες γνώριζαν το μεγαλείο των παραδόσεων τους, θα είχαν διώξει κάθε «ξένο σώμα» μέσα από τις εκδηλώσεις τους. Βλέπουμε τις αποκριές, παρελάσεις «αρμάτων» (κατά τα βραζιλιάνικα, και λατινοαμερικάνικα πρότυπα), και καμαρώνουμε, σαν να είναι δικά μας δημιουργήματα. Αγνοούμε όμως, ίσως σκόπιμα, ότι οι αποκριές είναι συνδεδεμένες με μεγάλες στιγμές του Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία, και όχι μόνο. Θα μπορούσα να γράψω τόμο ολόκληρο, σχετικά με τους «μασκαραδες» κατά την Τουρκοκρατία, και την δράση, αλλά και συμβολή τους στον αγώνα για την λευτεριά. Θα έπρεπε λοιπόν να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, και να αναζητούμε κάθε τι Ελληνικό! Ας γνωρίσουμε τώρα κάποια πράγματα για την καθαρή Δευτέρα. Η καθαρή Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, και ονομάζεται αλλιώς και «Πρωτονηστιμη Δευτέρα» η Αρχιδευτερα». Λέγεται καθαρή, επειδή από το πρωί της ημέρας αυτής κάθε νοικοκυρά καταγίνεται να καθαρίσει τα μαγειρικά σκεύη από τα λίπη, πλένοντας τα με ζεστό σταχτόνερο. Κάθε εργασία αποκλείεται, επειδή η Καθαρή Δευτέρα ανήκει στην αποκριά. Πρέπει να παρατηρήσουμε, ότι είναι δύσκολο να χωριστεί κανείς αμέσως από ότι καλό και ευχάριστο έχει απολαύσει! Την ημέρα αυτή δεν απαγορεύεται το κρασί, και έτσι, με λίγες ελιές, ταραμά, και φρέσκα κρεμμυδάκια, αλλά και πολύ κέφι, διατηρείται όλο το σκηνικό των προηγούμενων ημερών της αποκριάς, με μια αλλαγή. Λέει στην μελέτη του ο αλησμόνητος, Λαογράφος, και Ακαδημαϊκός ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΓΑΣ. «Όλοι οι μεγάλοι, με τα καλάθια και τις μπουκάλες, οι μικροί με τους χαρταετούς, πηγαίνουν στην εξοχή για να κάνουν τα κούλουμα. Εκεί, κουρασμένοι κάπως από το ξαγρύπνι, και το γλεντι της Αποκριάς, ξαπλώνονται κατά ομάδες στην πρασινάδα γειτονικού λόφου η λιβαδιού και τρώγουν τα νηστίσιμα φαγητά τους. Αλλά όταν αποφάγουν και αρχίσει το κρασί να γεμίζει τα ποτήρια, αρχίζουν πάλι οι χοροί και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα αμοιβαία πειράγματα. Αυτά σε μετρικούς τόπους, παίρνουν την έκταση και σημασία των εθίμων της Τυρινης Δευτέρας». Στο βιβλίο του ο Γάλλος L. HEUZEY που έκανε περιήγηση στην Θεσσαλία το 1858 όταν ακόμα την κατείχαν οι Τούρκοι, γράφει. «Οι Τούρκοι, νομίζοντας ότι πρόκειται για σάτιρα σε βάρος του Σουλτάνου, ήρθαν μια μέρα με σκοπό να σφάξουν το βασιλιά των Τυρναβιτών και όλους όσοι αποτελούσαν την ακολουθία του. Ευτυχώς, τη φορά εκείνη έτυχε να φοράει καπέλο με το διακριτικό γνώρισμα των Ευρωπαίων στην Ανατολή. Έτσι οι Τούρκοι, αντί να εκτελέσουν τον απαίσιο σκοπό τους, πήραν και αυτοί μέρος στο παιγνίδι, πλήρωσαν μάλιστα και τα πρόστιμα που τους επέβαλε ο βασιλιάς». Αυτά τα λίγα για την «ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ». Καλή Σαρακοστή. Βασίλης Τσούγκαρης Αρθρογράφος – Παραγωγός Ραδιοφωνίας tsougarisgnomi@gmail.com