Πρόσκληση για μια πιο στενή γνωριμία με τη Θεσσαλονίκη θα αποτελεί στο εξής η επίσκεψη στο Λευκό Πύργο, ο οποίος θα ανοίξει ξανά τις πόρτες του στο κοινό.
Η νέα μόνιμη έκθεση που φιλοξενεί ο Λευκός Πύργος, αφιερωμένη στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στεγασμένη στο μνημείο-σύμβολό της, πρόκειται να εγκαινιαστεί την Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου 2008, ώρα 10:30.
Η έκθεση, που οργανώθηκε από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, παρουσιάζει με συνοπτικό τρόπο όψεις της ιστορίας της Θεσσαλονίκης διαχρονικά, με στόχο να κεντρίσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών να γνωρίσουν καλύτερα την πόλη, τα μνημεία και τα θεματικά μουσεία της.
Πρόθεση της έκθεσης δεν είναι να «μουσειοποιήσει» την πόλη, αλλά να τη «συστήσει» στους επισκέπτες και ακόμη περισσότερο στους κατοίκους της, στοχεύοντας στη δημιουργία μιας νέας ουσιαστικής σχέσης με την πόλη.
Φιλοδοξία του νέου μουσείου είναι να αποτελέσει την αφετηρία μιας περιήγησης στη Θεσσαλονίκη, χωρίς να υποκαθιστά τους υπόλοιπους μουσειακούς χώρους.
Ένα επιπλέον στοιχείο που χαρακτηρίζει την έκθεση, από μουσειογραφική άποψη, είναι ότι ο σχεδιασμός της έγινε με γνώμονα τον σεβασμό της αρχιτεκτονικής ταυτότητας του μνημείου. Η έκθεση δεν ανταγωνίζεται ούτε κρύβει το μνημείο, αντίθετα το αναδεικνύει.
Ανακαλύπτοντας την ιστορία της πόλης
Αναδεικνύοντας στοιχεία που διακρίνουν διαχρονικά τη Θεσσαλονίκη, όπως ο αστικός χαρακτήρας της, η έκθεση εστιάζει σε στιγμές-ορόσημα και σε ιδιαίτερες πτυχές της ζωής της πόλης.
Οι θεματικές ενότητες που αναπτύσσονται στο ισόγειο, στους πέντε ορόφους και στο δώμα του Λευκού Πύργου αναφέρονται στη θέση της Θεσσαλονίκης στον γεωγραφικό χώρο, στις μεταμορφώσεις του δομημένου χώρου, σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας της, όπως αυτές αναδεικνύονται μέσα από τα μνημεία της, στην κομβική εμπορική της θέση στο σταυροδρόμι χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων, στους κατοίκους της, στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της, αλλά και στις γεύσεις της.
Έτσι, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ένα γοητευτικό ταξίδι στο χρόνο από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης έως και το πρόσφατο παρελθόν της, με συνοδεία τους ήχους, την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, το πνεύμα και τις γεύσεις της πόλης.
Σε κάθε ενότητα έχουν προβλεφθεί δύο επίπεδα πληροφόρησης: στον κεντρικό χώρο του ορόφου αναπτύσσεται κάθε θέμα συνοπτικά, ενώ στα περιμετρικά δωμάτια υπάρχουν εφαρμογές για εμβάθυνση σε επί μέρους πτυχές του, επιτρέποντας στους επισκέπτες να επιλέξουν τον ρυθμό με τον οποίο θα κινηθούν.
Ο εξώστης του Λευκού Πύργου λειτουργεί όχι μόνο ως χώρος θέασης της πόλης και της γύρω περιοχής, αλλά και ως προέκταση του εκθεσιακού χώρου.
Σε επιλεγμένες επάλξεις έχουν τοποθετηθεί ενημερωτικές πινακίδες, που πληροφορούν τον επισκέπτη για το τι βλέπει σήμερα και τι έβλεπε κανείς άλλοτε.
Το πρακτικά αδύνατο εγχείρημα παρουσίασης 23 αιώνων ιστορίας σε έναν συνολικό χώρο μόλις 450μ² ήρθε εις πέρας με επιτυχία με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών:
οι πληροφορίες παρουσιάζονται κατά κύριο λόγο μέσα από ένα εντυπωσιακό σύνολο εφαρμογών εικόνας και ήχου, με τη μορφή προβολών, παρουσιάσεων βίντεο και διαφανειών, ηχητικών ντοκουμέντων και πολυμεσικών εφαρμογών σε οθόνες αφής, που συνδυάζονται αρμονικά με τον περιορισμένο αριθμό αρχαίων αντικειμένων που εκτίθενται.
Πέρα από την έκθεση στο μνημείο, άλλωστε, το εκθεσιακό σενάριο αναπτύσσεται σε δύο ακόμη συμπληρωματικά και αλληλένδετα επίπεδα πληροφόρησης: έναν οπτικό δίσκο DVD-ROM και την ιστοσελίδα http://www.lpth.org/.
Το DVD-ROM, το οποίο περιέχει το σύνολο του υλικού και των εφαρμογών, θα δοθεί στα σχολεία. Οι επισκέπτες της ιστοσελίδας θα βρουν πρωτότυπες εφαρμογές όπως ψηφιακό χάρτη της πόλης, όπου μπορεί κανείς να εντοπίσει μνημεία, μουσεία και χώρους πολιτισμού και να έχει χρήσιμες πληροφορίες για αυτά, χρονογραμμή γεγονότων που αφορούν άμεσα ή έμμεσα στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, επιστημονικά κείμενα καταξιωμένων ιστορικών και αρχαιολόγων, βιβλιογραφία για την πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και… συνταγές εδεσμάτων που φανερώνουν τη γευστική ποικιλία που χαρακτηρίζει τη διατροφική ταυτότητα της πόλης.
Ιδιώτες συλλέκτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό και φορείς πολιτισμού συνεισέφεραν γενναιόδωρα υλικό για την οργάνωση της έκθεσης.
Επίσκεψη στην έκθεση
Η ιστορικότητα και η ιδιόμορφη εσωτερική διαμόρφωση του οχυρωματικού Πύργου δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση των απαραίτητων επεμβάσεων προκειμένου ο Λευκός Πύργος να διαθέτει τις βασικές υποδομές ενός σύγχρονου μουσειακού κτιρίου.
Έτσι, η έκθεση δεν διαθέτει κλιματισμό, τουαλέτες για τους επισκέπτες, αναψυκτήριο ή βεστιάριο.
Καθώς, επίσης, ήταν αδύνατη η εγκατάσταση ανελκυστήρα, τα άτομα με κινητικά προβλήματα έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν την έκθεση μόνο εικονικά, μέσω πληροφοριακών σταθμών στο ισόγειο του κτιρίου.
Η ανάγκη διατήρησης σταθερών κλιματικών συνθηκών και η περιορισμένη αντοχή του μνημείου επιβάλλουν τον αυστηρό έλεγχο της ροής των επισκεπτών, κατά τις διεθνείς πρακτικές.
Σύμφωνα με ειδική μελέτη, ο αριθμός επισκεπτών που θα βρίσκονται ταυτόχρονα στο μνημείο δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 70, προκειμένου να διατηρούνται οι κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας.
Έτσι, η επίσκεψη οργανωμένων ομάδων (σχολείων, γκρουπ) θα γίνεται μόνο μετά από συνεννόηση και κράτηση-ραντεβού.
Η έκθεση στο Λευκό Πύργο θα είναι ανοιχτή από Τρίτη έως και Κυριακή, με ωράριο λειτουργίας 08:30-15:00.
Λευκός Πύργος
Ο Λευκός Πύργος, που από συγκυρία της τύχης κατέληξε σύμβολο της πόλης, κτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα στη θέση παλαιότερου, βυζαντινού πύργου, στη συμβολή του ανατολικού με το θαλάσσιο τείχος.
Έχει ύψος 33,90 μ. και περιλαμβάνει ισόγειο, έξι ορόφους και πυργίσκο στο δώμα.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα περιβαλλόταν από χαμηλό οκταγωνικό περιτείχισμα, ενισχυμένο σε τρεις γωνίες του με μικρότερους πύργους, το οποίο πιθανώς κατασκευάστηκε το 1535-6.
Ο πύργος αναφέρεται με διάφορες ονομασίες:
«Πύργος του Λέοντος» τον 16ο αιώνα, «Φρούριο της Καλαμαριάς» τον 18ο αιώνα, «Πύργος των Γενιτσάρων» και «Πύργος του Αίματος» τον 19ο αιώνα, καθώς υπήρξε φυλακή και τόπος εκτέλεσης βαρυποινιτών.
Η σημερινή του ονομασία επικράτησε από το 1890, όταν ασβεστώθηκε από έναν κρατούμενο με αντάλλαγμα την ελευθερία του.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, στους χώρους του Λευκού Πύργου φιλοξενήθηκαν η αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και συστήματα ναυτοπροσκόπων.
Το 1983 ο πύργος παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού και ακολούθησε η αναστήλωσή του, έργο για το οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Europa Nostra το 1988.
Από το 1985 λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος.
