Η μάστιγα του αλκοολισμού

Η μάστιγα του αλκοολισμού Toυ Καθηγητή ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Απο την στιγμή που κάποιος προϊστορικός μας πρόγονος ανακάλυψε το αλκοόλ και τις ευεργετικές του επιδράσεις στο κεντρικό μας νευρικό σύστημα ξεκίνησε και η ιστορία αυτής της ουσίας που προέρχεται απο τη φύση και η επίδραση του στην ανθρώπινη συμπεριφορά σχετίζεται άμεσα με τις αναισθητικές και κατασταλτικές του ιδιδότητες. Το αλκοόλ οξειδώνεται μέσα στο αίμα και απολήγει ως διοξείδιο του άνθρακα και νερό απο την καύση του. Οταν όμως ο ρυθμός κατανάλωσης είναι μεγαλύτερος απο τον ρυθμό καύσης τότε τα υποκειμενικά συναισθήματα που είναι γνωστά σε όλους μας ξεκινούν απο την ευχάριστη ζαλάδα και καταλήγουν σε κώμα, αφού παρεμβληθεί η ..μέθη! Το πρόβλημα του αλκοολισμού στην Ελλάδα είναι διαπιστωμένο και τεράστιο αφού αφορά ίσως περισσότερους από 200,000 αλκοολικούς σε αντίθεση με το πρόβλημα των ναρκωτικών όπου τα εξαρτημένα άτομα υπολογίζονται πολύ λιγότερα από 50,000! Όταν συνειδητοποιήσουμε πόσα θανατηφόρα ατυχήματα οφείλονται σε «μεθυσμένα» άτομα καθώς και τις καθημερινές ψυχολογικές επιβαρύνσεις των μελών της οικογένειας ενός αλκοολικού τότε οι τεράστιες διαστάσεις αυτής της κοινωνικής μάστιγας προβάλλονται σε όλο το…τραγικό τους μεγαλείο… Μια τυπική πορεία στο αλκοόλ περιλαμβάνει τέσσερις διαχρονικές φάσεις. Αρχικά όπως όλοι μας το άτομο πίνει οινοπνευματώδη ποτά σε κάποιο γεύμα ή σε κοσμικές συγκεντρώσεις αλλά χάνει τον έλεγχο της κατανάλωσης όταν αρχίζει να επιδιώκει και να εφευρίσκει νέες αιτίες δήθεν "εορτασμού" για να δικαιολογήσει την κατανάλωση αλκοόλ σε μεγαλύτερες ποσότητες και πιο συχνά. Στη δεύτερη φάση το άτομο με δέος ανακαλύπτει οτι έχει "κενά μνήμης" καθώς ξεχνά τις δραστηριότητές του σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ. Στην τρίτη φάση το άτομο διαπιστώνει την ακατανίκητη ανάγκη του για αλκοόλ και ενώ πασχίζει να περιορίσει την κατανάλωση σε τακτά και ελεγχόμενα διαστήματα ανακαλύπτει έντρομο ότι χρειάζεται το αλκοόλ του σε συνεχή βάση! Στην τέταρτη φάση της εκφυλιστικής πορείας προς την εξάρτηση το άτομο ζεί μόνο για το ποτό εγκαταλείποντας κοινωνικές, οικονομικές, επαγγελματικές δραστηριότητες, παραμελώντας τον εαυτό του και την οικογένεια του. Στο σημείο αυτό μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το άτομο "έχει κτυπήσει...πάτο!" Πέντε τύποι αλκοολικών Ουσιαστικά δεν υπάρχει ένα μόνο στερεότυπο αλκοολισμού αλλά ΠΕΝΤΕ διαφορετικοί τύποι και, συγκεκριμένα: Ο ΑΛΦΑ τύπου αλκοολισμός έχει σαφή ψυχογενή αίτια και οφείλεται, συνήθως, στον εθισμό που προκαλείται απο την κατανάλωση αλκοόλ για την επιτυχή καταστολή ψυχικών δυσχερειών και προβλημάτων. Τα άτομα που ανήκουν σε αυτόν τον τύπο αλκοολικού μπορούν να βοηθηθούν σχετικά εύκολα αντικαθιστώντας το αλκοόλ με κάποια αγχολυτικά υποβαλλόμενα ταυτόχρονα σε αναλυτικό-υποστηρικτική ψυχοθεραπεία. Ο ΒΗΤΑ τύπου αλκοολισμός αφορά περιπτώσεις υπερβολικής χρήσης αλκοόλ απο άτομα που "ζούν δημόσια" δηλαδή αναγκάζονται να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ επειδή το απαιτούν οι κοινωνικοι-οικονομικές συνθήκες και μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε οργανικά προβλήματα (π.χ. με το ήπαρ) αλλά συνήθως δεν διαπιστώνεται ψυχική ή οργανική εξάρτηση. Ο ΓΑΜΑ τύπος αφορά άτομα με έντονη ψυχική και οργανική εξάρτηση απο το αλκοόλ που εκδηλώνεται με την ανικανότητά τους να σταματήσουν το ποτό ακόμα και αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι υγείας και με την τάση τους να αυξάνουν τη συχνότητα και την ποσότητα της "δόσης" τους καθώς ο εθισμός στο αλκοόλ δημιουργεί μια αντίστοιχη ανοχή. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν τα συμπτώματα του "στερητικού συνδρόμου " που σχετίζονται με την δημιουργία της ψυχοσωματικής κατάστασης ανοχής ( ταχυκαρδία, νευρικότητα, έντονη εφίδρωση, αίσθηση ναυτίας και ανεξέλεγκτο τρέμουλο) Ο ΔΕΛΤΑ τύπου αλκοολισμός έχει στοιχεία ψυχικής και σωματικής εξάρτησης όπως και ο γάμα τύπος αλλά διαφέρει στο σημείο όπου ο αλκοολικός «δέλτα» κατορθώνει να σταματήσει την κατανάλωση αλκοόλ λίγο πριν λιποθυμίσει, ενώ Ο ΕΨΙΛΟΝ τύπος, γνωστός παλιότερα και σαν "διψομανία" αναφέρεται στα άτομα που καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ για κάποια χρονικά διαστήματα (ίσως μέρες στη σειρά, ακόμη και βδομάδες) καταλήγοντας σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα ή κέντρο αποτοξίνωσης. Εκεί, αφού επιτύχουν την αποτοξίνωση, την οργανική απελευθέρωση απο την εξάρτηση τους στο αλκοόλ θα παραμείνουν "καθαροί" για κάποιο χρονικό διάστημα που συνήθως μεσολαβεί μέχρι και την επόμενη κρίση "διψομανίας" που τερματίζει, σε φαυλοκυκλική επανάληψη, το "στέγνωμα" τους σε κάποιο κέντρο αποτοξίνωσης. Αιτίες και θεραπεία Παρά τις επίμονες και επίπονες προσπάθειες ερευνητικών ομάδων σε παγκόσμια κλίμακα δεν τεκμηριώθηκε εάν ο αλκολισμός οφείλεται σε οργανικά, κληρονομικά ή ψυχοκοινωνικά αίτια. Στις σύγχρονες ψυχοδυναμικές θεωρήσεις η ροπή προς τον αλκοολισμό όπως και η ροπή προς την ΝΑΡΚΟΜΑΝΙΑ αιτιολογείται απο ψυχολογικές καταστάσεις υπέρμετρου στρες και άγχους, διάχυτης και αναιτιολόγητης ανασφάλειας, έντονων συναισθημάτων ενοχής και χαμηλό βαθμό αυτοπεποίθησης. Μελέτες που εξετάζουν μια σειρά ψυχοκοινωνικών παραγόντων που εξηγούν γιατί κάποια άτομα γίνονται αλκοολικά ενώ αλλα δεν γίνονται, απολήγουν στο εντυπωσικό συμπέρασμα ότι σε κοινωνικά συστήματα και κουλτούρες όπου τοποθετείται έμφαση στην έννοια του"ανδρισμού" υπάρχουν εντυπωσιακά ψηλά ποσοστά αλκοολικών ( Ιρλανδία, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες ) ενώ σε κουλτούρες όπου επικρίνεται η ακραία συμπειφορά τα ποσοστά αλκοολισμού είναι χαμηλά. Με το ίδιο ψυχοκοινωνικό μοτίβο επεξηγούνται τα χαμηλά ποσοστά αλκοολισμού στην Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία σαν συνάρτηση της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, κυρίως με το φαγητό (αν και όπως προκύπτει απο πρόσφατες έρευνες στην ελληνική νεολαία, αυτή η τελετουργία φθείνει ολοταχώς ενώ αυξάνεται δραματικά η κατανάλωση ουίσκυ, τζιν και βότκας στα περιώνυμα «ορθάδικα» ). Η θεραπευτική αντιμετώπιση του αλκοολικού ατόμου ξεκινά με την οργανική αποτοξίνωση σε κάποιο εξειδικευμένη κλινική ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζεται με ψυχοθεραπεία καθώς από μόνη της η οργανική αποτοξίνωση ΔΕΝ δίνει σχεδόν κανένα μακρόχρονα αξιόλογο αποτέλεσμα αν και βραχυχρόνια το άτομο φαίνεται να ανακτά τις δυνάμεις του και να λειτουργεί. Παράλληλα παρέχεται ψυχοθεραπευτική στήριξη την οικογένεια του αλκοολικού. Τα πλέον εντυπωσιακά αποτελέσματα παρουσιάζει διεθνώς η οργάνωση "Ανώνυμοι Αλκοολικοί" που ξεκίνησε το 1934 και ήδη αριθμεί εκατοντάδες τοπικά και εθνικά παραρτήματα σε δεκάδες χώρες στηριζόμενη στην αρχή της βοήθειας του αλκοολικού απο άλλα άτομα που είχαν το ίδιο πρόβλημα και το ξεπέρασαν με επιτυχία. Θα κλείσω με ένα ρητό το οποίο οι Γιαπωνέζοι χρησιμοποιούν ενώ το σερβίρουν, με ύφος μισο-αστείο, μισο-σοβαρό, μαζί με το εθνικό τους ποτό το σάκι το οποίο λέει ότι «πρώτα το άτομο παίρνει ένα ποτό, μετά το ποτό παίρνει ένα ποτό και τελικά το ποτό παίρνει.. το άτομο». Μπροστά μας οι Άγιες μέρες του Πάσχα και καθώς ολοκληρώνεται η «φυγή» από τα αστικά μας κέντρα, θα απολαύσουμε το ουζάκι τη ρακιά το κρασί μας αλλά να γυρίσουμε στα σπίτια μας σώοι και ασφαλείς. Καλή Ανάσταση, Καλό Πάσχα!