Σε άλλους, «έτυχε» να πέσει στα χέρια τους κάποιο από τα βιβλία του, άλλοι, γνώριζαν το έργο του, αλλά δεν ήξεραν κάποια βιογραφικά στοιχεία γι αυτόν.
Έψαξα λοιπόν, και βρήκα στοιχεία, τα οποία σας τα μεταφέρω για μια καλύτερη γνωριμία μ’ αυτή τη «μορφή»!
Πηγή epohi.gr
Tον Οκτώβριο του 49 πρωτεύει στις εξετάσεις για τη Νομική Σχολή της Θεσσαλονίκης, ενώ την ίδια περίοδο γνωρίζεται με τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, σχέση μοιραία και καθοριστική.
Mε τη νίκη της EΔA στις δημοτικές του 1957 στο δήμο Θεσσαλονίκης τοποθετείται Γραμματέας της Eκπολιτιστικής Επιτροπής του Δημοτικού Συμβουλίου. Το 1958 συμμετέχει στη συντακτική ομάδα, ως υπεύθυνος των εικαστικών και των οικονομικών του περιοδικού του Ντίνου Χριστιανόπουλου, «Διαγώνιος».
Tην ίδια χρονιά κυκλοφορεί το βιβλίο του «Nίκος Γαβριήλ Πεντζίκης». Tην περίοδο της δολοφονίας του Λαμπράκη (1963) κάνει το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη».
Tο 1965 δημοσιεύει στο περιοδικό «Zυγός» εκτενή αποσπάσματα από τη μελέτη του «Eλύτης Mόραλης Τσαρούχης».
Εγκαθίσταται στην Αθήνα και εργάζεται ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Μεσημβρινή» και στο περιοδικό «Εικόνες».
Το 1968 εκδίδει τα «Ρεμπέτικα Τραγούδια» που του επιφέρουν καταδίκη 18 μηνών στις φυλακές του Γεντί Kουλέ.
Απολύεται τον Φεβρουάριο του 1971. Mε την αποφυλάκισή του εκδίδει τα «Kαλιαρντά»: Ερασιτεχνική γλωσσολογική έρευνα του Hλία Πετρόπουλου.
Για τα «Kαλιαρντά» έγινε μία και μοναδική δίκη στις 8.5.1972, που είχε ως συνέπεια τον εγκλεισμό του στις φυλακές Κορυδαλλού.
Στις 15.6.1972 ήδη κρατούμενος, καταδικάζεται από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο σε 7 μήνες φυλάκιση και πρόστιμο 5.000 μεταλλικών δρχ. για τη λέξη «αιδοίον» που περιεχόταν σε διήγημά του στο περιοδικό «Τραμ» (Φλεβάρης 1972, τεύχος 3-4).
Το 1975, μετά και τη γνωριμία του με τη Μαίρη Κουκουλέ, εγκαθίσταται στο Παρίσι (1975), σπουδάζει επί τρία χρόνια τουρκολογία στην Ιcole Pratique, ενώ εκκρεμούν νέες καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος του για το «Eγχειρίδιον του καλού κλέφτη».
Ο ζωγράφος Κώστας Τσόκλης δημοσιεύει επιστολή στα Νέα (12.12.1979), όπου μεταξύ άλλων σημειώνει:
«Από τους πολλούς Έλληνες που γνωρίζω ελάχιστοι αξίζουν τον τίτλο και οπωσδήποτε λίγοι θα μπορούσαν να τον διεκδικήσουν με το έργο τους.
Ένας απ αυτούς είναι αναμφισβήτητα ο Ηλίας Πετρόπουλος που έχει όλο μου τον θαυμασμό για το μέγεθος και την αξία του έργου του.
Αυτός ο θαυμάσιος Έλληνας δεν μπορεί να γυρίσει στην Ελλάδα, γιατί κινδυνεύει να τον βάλουν φυλακή.
Κι αυτό γιατί έχει τη στοιχειώδη τιμιότητα να λέει τα πράγματα με το όνομά τους και την ατυχία να απευθύνεται σε ανθρώπους ήδη ξεφτισμένους που φοβούνται τις λέξεις.
Πώς μπορούν Έλληνες διανοούμενοι να ανέχονται μια τέτοια αδικία;
Πώς μπορούν οι Τσαρούχης-Ελύτης-Μόραλης;».
Για 6η φορά ο Ηλίας Πετρόπουλος και ο Γιάννης Δουβίτσας (εκδότης) προσάγονται σε δίκη, (για το Εγχειρίδιον του καλού κλέφτη), στο Α Τριμελές Εφετείο (22.5.1981), όπου ο Γ. Α. Μαγκάκης δηλώνει: «δεν υπάρχουν άσεμνες λέξεις, υπάρχει μόνον άσεμνη χρήση των λέξεων».
Την περίοδο 1983-84 ο Η.Π. έζησε στη Γερμανία, μετά από πρόσκληση της Γερουσίας του Βερολίνου.
Tο 1985 επέστρεψε στο Παρίσι συνεχίζοντας την ερευνητική και συγγραφική δραστηριότητά του συστηματικά μέχρι το θάνατό του, την Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου 2003.
«Έτσι ελεύθερος στην κατάκτηση του ιδιωτικού μου καρκίνου», όπως προφητικά έγραφε δέκα χρόνια πριν.
Τελευταίο έργο του που φρόντισε και επιμελήθηκε ο ίδιος ―όπως άλλωστε όλα τα βιβλία του―, τα «Ελλάδος κοιμητήρια».
Ένας-ένας οι φίλοι πεθαίνουν και βλέπω να αδειάζουν τα χαρακώματα.
H γενιά μου φεύγει, σβήνει, χάνεται. Γράφω τον σύντομο επίλογο...
H αποτέφρωση του H. Π. έγινε στο κρεματόριο του νεκροταφείου Pθre Lachaise το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2003, σύμφωνα με διαθήκη του που είχε καταθέσει στο ελληνικό Προξενείο του Παρισιού ακριβώς δέκα χρόνια πριν (6. 9.1993).
Κείμενά του δημοσίευε στην Εποχή τη διετία 1996-97, παράλληλα συνεργάστηκε με την Ελευθεροτυπία και τα περιοδικά Σχολιαστής, Ιχνευτής, Εντευκτήριο, Μανδραγόρας (αφιέρωμα στο έργο του στο τεύχος 18-19, Οκτώβριος-Απρίλιος 1997).
Από χρόνια είχε προσφέρει το σύνολο του αρχείου του στη Γεννάδειο Bιβλιοθήκη, όπου την Πρωταπριλιά του 1998 πραγματοποιήθηκε προς τιμήν του εκδήλωση ― η μόνη εν Eλλάδι όσο βρισκόταν εν ζωή ―, από το περιοδικό Μανδραγόρας
Αντί να γράφω επιστημονικά βιβλία λέω ότι είμαι ημιεπιστήμων, ότι γράφω ημιεπιστημονικά βιβλία σαρκάζοντας φυσικά και τους επιστήμονες και τον εαυτό μου.
Γιατί αυτά που γράφω δεν είναι αντικειμενικές αλήθειες.
Είναι επιστημονικές και στιγμιαίες. Θα έρθει ―με το καλό― ένας άλλος επιστήμονας ν αποδείξει ότι έλεγα ηλιθιότητες.
Τα λάθη, όχι μόνο μου δίνουνε τροφή, αλλά με κάνουνε πιο πολύ βέβαιο για ορισμένες προσεγγίσεις.
Δεν μπορώ να ξέρω τι θα θυμούνται (αν θυμούνται) οι άνθρωποι όταν πεθάνω. Πάντως θα ήθελα να θυμούνται το πάθος μου για την αλήθεια.
Ένα πάθος που αντίκειται στις προκατασκευασμένες διδασκαλίες
Tα δυο αυτά αποσπάσματα νομίζω ότι αποτυπώνουν συμπερασματικά την πορεία και τις επιλογές μιας δυναμικής, τρυφερής, αμφιλεγόμενης τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο ντόμπρας, προκλητικής, ανασφαλούς στα όρια της παιδιάστικης σκανταλιάς, ευφυούς, ξεροκέφαλης, εργατικής, άκρως διεισδυτικής προσωπικότητας του ελληνολάτρη και ελληνοκεντριστή ασφαλώς όχι με όρους εθνικισμού Hλία Πετρόπουλου.
Ένα ολόκληρο έργο που δε θα μπορούσε να γίνει από κανέναν άλλον, τόσο ως προς το εύρος, όσο και ως προς τη θεματική του πολυμορφία, την ποιότητά του, αλλά και την τελική του μορφή. Βιβλία που πέρα από τις (υπαρκτές) προθέσεις του συγγραφέα, σκανδάλισαν και επικρίθηκαν περισσότερο από όσο τους αναλογούσε.
Kι αν ο Πετρόπουλος δεν είχε την τύχη να βρεθεί μέσα στο γόνιμο, αντισυμβατικό και ουσία (έστω και δίχως συνέχεια) προοδευτικό κλίμα της Μεταπολίτευσης, είναι βέβαιο πως τα έργα του δε θα είχαν την υποδοχή και τη μακροημέρευση που τους έπρεπε.
Γιατί στη δεκαετία του 70 παρά τον επταετή βανδαλισμό μας κορυφώθηκε η ελπιδοφόρα δημοκρατική χειραφέτηση που ξεκίνησε ήδη από το 1960, αναζωπυρώνοντας τη φλόγα της κοινωνικής εγρήγορσης και ανατροφοδότησης δημιουργού και αναγνώστη, μετατρέποντας τον τελευταίο σε αποφασιστική συνιστώσα και πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη-διανοητή.
Ουσιαστικά το έργο του ζυμώθηκε στις δυο δεκαετίες που προαναφέραμε, ίσως τη δημοκρατικότερη και δημιουργικότερη εικοσαετία για τη χώρα μας και ασφαλώς δεν εννοώ σε συλλογικό επίπεδο «δήμου» (όπου τα όρια μιας αστικής διακυβέρνησης βασιλευομένης ή μη δημοκρατίας είναι πάντα πεπερασμένα), αλλά στο ατομικό πεδίο διαμόρφωσης συνειδητών και ενεργών πολιτών.
Eδώ ακριβώς οφείλεται και η προσήλωση του Π. στην Ελλάδα, έτσι δικαιολογείται η «στράτευσή του», αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν καθαρά κομματικό όρο για κάποιον που απεχθανόταν το πεπερασμένο των εντάξεων, μολονότι παρέμενε βαθύτατα πολιτικό ον και σαφέστατα ταγμένος σε αυτό που ονομάζουμε ευρύτερη Αριστερά.
Γι αυτό και αρθρογραφούσε κατά καιρούς στην «Εποχή», στην «Αυγή», ή στο «Πριν», ενώ στις εκλογές του 2000 φρόντιζε να δηλώσει την προτίμησή του στο ΚΚΕ.
Μέσα από τη μεγάλη γκάμα των θεματικών ενοτήτων που πραγματεύτηκε, αγγίζοντας ευρύτερες (και ευαίσθητες) πτυχές της ελληνικής κοινωνίας, από τα καλιαρντά και τους ομοφυλόφιλους, μέχρι τους κλέφτες, τις πουτάνες, τα μπουρδέλα, τις φυλακές και τα ρεμπέτικα, (έργα τύποις λαογραφικά, λεξικογραφικά και εθνογραφικά στην πλειοψηφία τους ―μη παραλείψουμε τα δοκίμια αισθητικής―), θέλησε να συμβάλει στη δημοκρατική χειραφέτηση και στην παιδεία του τόπου του. Γι αυτό και υποστηρίζω πως ο H. Π. δεν είχε ως στόχο τόσο το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, όσο την κοινωνική αφύπνιση, τις ανακατατάξεις απέναντι σε παραδοχές και θέσφατα, τη δημιουργία και συντήρηση ρήξεων, την αμφισβήτηση, την εγρήγορση, την πρόκληση, όχι ως μεθόδευση φτηνού σόου, αλλά ως πολιτική (άρα δημοκρατική) πράξη.
Kοντολογίς στον Πετρόπουλο το δίλημμα «H Τέχνη για την τέχνη» ή «η τέχνη για τη ζωή», έχει εξ αρχής απαντηθεί τελεσίδικα: «η Τέχνη για μια άλλη Zωή και η ζωή για μια διαφορετική τέχνη».
Άλλωστε για έναν εκ πεποιθήσεως άθεο, που δεν βαυκαλίζεται με μεταθανάτιες εναγώνιες αυταπάτες, το εν ζωή έργο, αποτελεί κυρίαρχο στόχο.
Προτρέχοντας στα συμπεράσματα θα λέγαμε πως το έργο του Hλία Πετρόπουλου διακρίνεται για την απόλυτη ελευθερία στην επιλογή των θεμάτων, στη δομή, στην ανάπτυξη, δίχως περιορισμούς και αυστηρούς όρους κατάταξης, αλλά με ανάλυση πολυπρισματική και πολυεπίπεδη, όπου προέχει η συγγραφική ματιά περισσότερο και όχι η διεξοδική, με όρους επιστημονικούς, ανάλυση του θέματος. (O Σκαρίμπας μας έμαθε ότι η επιστήμη μπορεί να πηγάζει και από την καρδιά).
Γι αυτό και ο Πετρόπουλος συνήθιζε να συγγράφει με το θυμικό, ανεμπόδιστα, σχεδόν από μνήμης, ανα-πλάθοντας το ασυνεχές υλικό του, που τις περισσότερες φορές επιτελούσε έργο προσχήματος, διανθίζοντας όσα ο ίδιος, με χιούμορ, ποιητικότητα, τολμηρή φαντασία, και ζωντάνια, είχε προεπιλέξει να εκθέσει. (Τα βιβλία μου δεν έχουν καμιά συνέχεια κι έτσι συνεχίζω έως σήμερα: εννοώ δηλαδή ότι π.χ. το «Eλύτης Mόραλης Τσαρούχης», δεν έχει κάποια σχέση με το πρώτο μου βιβλίο «Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης», ή η «Ιστορία της Kαπότας» με την «Τραγιάσκα»).
O Π. έφτιαχνε έναν πειστικό μύθο, πρώτα για τον εαυτό του (πρόσφατο παράδειγμα οι απόψεις του για «την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη από τους Γάλλους γιατρούς»), και στη συνέχεια σέρβιρε τον μύθο του στο αναγνωστικό του κοινό, από το οποίο απαιτούσε όχι αποδοχή, αλλά θέση.
Γι αυτό και προτιμούσε την τεκμηριωμένη καταδίκη, από την παθητική υποδοχή. Κοντολογίς στον Π. δεν ταιριάζουν οι ξενέρωτοι αναγνώστες και οι παθητικοί θεατές-ακροατές.
Σε αυτή τη δυναμική σχέση οφείλεται και η εμμονή του να σχεδιάζει λεπτομερώς και να επιμελείται μέχρι τέλους ο ίδιος τα βιβλία του, γνωρίζοντας καλά πως το κείμενο δεν αρκεί για να αποτυπώσει την ψυχή του συγγραφέα.
Γι αυτό τα βιβλία του Πετρόπουλου εκτείνονται πέραν του σώματος, σ όλο το μήκος και το πλάτος της έκδοσης: ξεκινούν από το εξώφυλλο, το έσω οπισθόφυλλο, τον ψευδότιτλο και φθάνουν μέχρι τον κολοφώνα, τις βινιέτες, τις λευκές σελίδες, τους ψευδότιτλους, το είδος και το μέγεθος των γραμμάτων.
Όλα μιλούν, τα πάντα ανασαίνουν, όλα διαβάζονται, διδάσκουν, θυμώνουν, οργίζονται, χλευάζουν.
Mην παραλείπετε λοιπόν να αφουγκράζεστε τα έργα του, να τους διατυπώνετε τις κρίσεις και τις επιφυλάξεις σας, τις διαφωνίες, αλλά και την αποδοχή σας.
Γιατί τα βιβλία του, όπως άλλωστε συμβαίνει και με την πλειοψηφία των πραγματικών βιβλίων, αισθάνονται και ζουν, όπως οι άνθρωποι: Όλα μου τα βιβλία τα πετάγανε οι εκδότες. Kανείς δεν ήθελε ν ακούσει για δικό μου βιβλίο.
Έτσι κι εγώ έκανα αυτοεκδόσεις.
Δηλαδή πλήρωνα τη στοιχειοθεσία, την εκτύπωση και το χαρτί προκειμένου να δω το βιβλίο μου τυπωμένο.
Τα δεχτήκανε μόνο όταν είδαν ότι η πρώτη αυτοέκδοση είχε τεράστια επιτυχία, όπως συνέβη π.χ. με τα «Ρεμπέτικα Τραγούδια».
Ο Η. Π. δεν ήταν σκανδαλοθήρας: Ναι τα θέματα των βιβλίων μου είναι προκλητικά. προσωπικώς δεν είμαι προκλητικός.
Bρίσκω προκλητικά τα βιβλία που αφυπνίζουν συνειδήσεις, λόγου χάρη τα βιβλία του Kαστοριάδη και του Bιντάλ-Nακέ.
Συνεπής μέχρι τέλους επέλεγε να συνεργάζεται με έντυπα μικρής κυκλοφορίας, ενώ αρνιόταν επίμονα αμοιβή για άρθρα του σε γνωστές ημερήσιες εφημερίδες, προκειμένου να διατηρεί την απόλυτη ελευθερία του, χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, όπου μετά από χρόνια δε δίστασε να διακόψει τη συνεργασία του.
Τακτικός στην αλληλογραφία του και στις επαφές του, που φρόντιζε ο ίδιος με πάθος να συντηρεί, σύντομος και ουσιαστικός στα τηλεφωνήματά του, δοσμένος σε ότι σχετίζεται με την Ελλάδα, ο H. Π. σχεδίασε την τελευταία του επιθυμία και πάλι με γνώμονα την πατρίδα του.
Αρκεί να προσεγγίσουμε την ιδιόχειρη διαθήκη του με το ίδιο πρίσμα που οφείλουμε να μελετήσουμε το έργο του.
Θάναι χρήσιμο για τη δουλειά του και για μας, να τη χαρούμε αβίαστα και χωρίς τις αγκυλώσεις των εμμονών μας, όπου και αν υπάρχουν. (Σχόλιο του Κώστα Κρεμμύδα)»
Εργογραφία:
Έγινε γνωστός στο πλατύ κοινό με το βιβλίο του '' Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη'' που εκδόθηκε στην Αθήνα από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη. Άλλα έργα του: Καλιαρντά (Αθήνα 1971), Kiosque grec, la Voiture grecque, Cages d'oiseaux, Moments en Grece (το ελληνικό περίπτερο, αυτοκίνητο, κλουβιά πουλιών και Στιγμές στην Ελλάδα) εκδόθηκαν στο Παρίσι το 1976, Θεσσαλονίκη η μνήμη μιας πόλης (Παρίσι 1982).
Επίσης, • Μικρά κείμενα 1949-1979
• Ρεμπέτικα τραγούδια (1979)
• Δώδεκα τραγουδάκια από την Παλατινή Ανθολογία (1980), Εκδ. Νεφέλη
• Της φυλακής (1980), Εκδ. Νεφέλη
• Θεσσαλονίκη: Η πυρκαγιά του’17 (1980)
• Ρεμπετολογία (1990)
• Τα μικρά ρεμπέτικα (1990), Εκδ. Νεφέλη
• Πτώματα, πτώματα, πτώματα... (1990), Εκδ. Νεφέλη
• Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι (1990), Εκδ. Νεφέλη
• Ο μύσταξ (1990), Εκδ. Νεφέλη
• Εγχειρίδιον του καλού κλέφτη (1990), Εκδ. Νεφέλη
• Το άγιο χασισάκι (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Ψειρολογία (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Το μπουρδέλο (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Topor – τέσσερις εποχές (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Η μυθολογία του Βερολίνου (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Ιωάννου Αποκάλυψις (1991), Εκδ. Νεφέλη
• Αρετίνου, ακόλαστα σονέτα (1992), Εκδ. Νεφέλη
• Ποιήματα 1968-1974 & 1982-1991 (1993), Εκδ. Νεφέλη
• Ποτέ και τίποτα (1993), Εκδ. Νεφέλη
• Η εθνική φασουλάδα (1993), Εκδ. Νεφέλη
• Η φουστανέλα (1993), Εκδ. Νεφέλη
• Καλιαρντά (1993), Εκδ. Νεφέλη
• Τα σίδερα – Η λάσπη – Τα μπαστούνια (1994), Εκδ. Νεφέλη
• Το ταντούρι και το μαγκάλι (1994), Εκδ. Νεφέλη
• Κυρίως αυτό (κολάζ) (1994), Εκδ. Νεφέλη
• Η ονοματοθεσία οδών και πλατειών (1995), Εκδ. Πατάκης
• Καρέκλες και σκαμνιά (1995), Εκδ. Νεφέλη
• Υπόκοσμος και καραγκιόζης (1996), Εκδ. Νεφέλη
• Το παράθυρο στην Ελλάδα (άλμπουμ) (1996), Εκδ. Νεφέλη
• Άρθρα στην Ελευθεροτυπία (1996), Εκδ. Πατάκης
• Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1998), Εκδ. Πατάκης
• Τέσσερις ζωγράφοι (1999), Εκδ. Νεφέλη
• Η ιστορία της καπότας (1999), Εκδ. Νεφέλη
• Περίπτερα, αυτοκίνητα, κλουβιά
• Η τραγιάσκα (2000), Εκδ. Πατάκης
• Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες (2001), Εκδ. Νεφέλη
• Παροιμίες του υποκόσμου (2002)
• Ο Κουραδοκόφτης (2003), Εκδ. Νεφέλη
• Τσόκλης Παλιά Σαλονίκη
• Ελληνικές σιδεριές
• Ελύτης Μόραλης Τσαρούχης, Εκδ. Πατάκης
• Επιστολαί προς μνηστήν
Ο Ηλίας Πετρόπουλος έχει γράψει και ποίηση, η τελευταία έκδοση είχε τον τίτλο ''Ποτέ και τίποτα'' και εκδόθηκε στην Αθήνα το 1993.
Καταδικάστηκε 4 φορές από τα ελληνικά δικαστήρια για τον αναρχικό χαρακτήρα των γραπτών του, εκ των οποίων τις 3 κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Βασίλης Τσούγκαρης
tsougarisgnomi@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου