ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΑΠΟ 43α ΔΗΜΗΤΡΙΑΈκθεση χαρτών Κέντρο Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (Τούμπα) / Είδος Εκδήλωσης: Εικαστικά 12/11/2008, Ώρα: 20.30 Είσοδος Ελεύθερη Όλη η ιστορία της Θεσσαλονίκης σχεδιασμένη στους χάρτες! Η έκθεση «Θεσσαλονίκης Ανάδειξις - Χαρτών Αναμνήσεις» οργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Επικοινωνίας, Πληροφόρησης και Πολιτισμού - Εθνικό Κέντρο Χαρτών και Χαρτογραφικής Κληρονομιάς - Εθνική Χαρτοθήκη (ΕΚΕΠΠ-ΕΚΕΧΧΑΚ) σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Νεολαίας του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη Δημοτική Πινακοθήκη. Το πρωτογενές εκθεσιακό υλικό συγκεντρώθηκε από τους συλλέκτες Αλέξανδρο Γαρύφαλλο, Σάββα Δεμερτζή, Αριστοτέλη Νανιόπουλο, Άγγελο Παπαϊωάννου, Πάρι Σαββαΐδη, τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, το Δήμο Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, άλλες υπηρεσίες, ιδιώτες καθώς και το αρχείο του ΕΚΕΠΠ-ΕΚΕΧΧΑΚ - Εθνικής Χαρτοθήκης. Οι παλαιότεροι χάρτες ανάγονται περίπου στον 16ο αιώνα και οι νεότεροι στα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη θεματική έκθεση χαρτών που γίνεται στην Ελλάδα με θέμα μια πόλη και τη δια χαρτών παρουσίαση της ιστορίας της.

Περίπου 150 χάρτες διαφόρων κλιμάκων, τεχνοτροπιών και περιεχομένου περιγράφουν την παρουσία και τη σημασία της Θεσσαλονίκης στο χώρο και το χρόνο. Η έκθεση παρουσιάζει τη μορφή, τα χαρακτηριστικά και την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης και της ευρύτερης περιοχής της, όπως αποτυπώθηκαν και απεικονίζονται διαχρονικά σε χάρτες. Με τη βοήθεια των χαρτών παρουσιάζεται το πέρασμα της ιστορίας και των αναμνήσεων από την πόλη, μια πόλη που περιέγραψαν οι συγγραφείς και οι ποιητές και της έδωσαν επίθετα μοναδικά, όπως Μεγαλόπολη, Μεγίστη, Πολυάνθρωπη, Θεοφύλακτη, Θεοφρούρητη, Μαρτυροφύλακτη, Λαμπροτάτη, Πρεσβυτάτη, Μητρόπολη.

Κι αυτά τα επίθετα δείχνουν τον πολύτιμο ρόλο της Θεσσαλονίκης σε όλη την περιοχή, για ένα χρονικό διάστημα πολλών αιώνων. Εκτός όμως από τα κείμενα των συγγραφέων, η θέση της Θεσσαλονίκης απεικονίζεται συνεχώς στους χάρτες κάθε εποχής, γεγονός που επίσης αποδεικνύει τη μεγάλη σπουδαιότητα της πόλης για πολλούς αιώνες. Η παλαιότερη απεικόνιση της Θεσσαλονίκης σε σωζόμενο χάρτη πιστεύεται ότι είναι σε έναν χάρτη οδικού δικτύου της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, γνωστό ως Tabula Peutingeriana.

Ο χάρτης αποδίδεται στο μοναχό Καστόριο από τα μέσα περίπου του 4ου μ.Χ. αιώνα, αλλά διασώζεται αντίγραφό του, του 12ου αιώνα.

Ακόμη, η Θεσσαλονίκη απεικονίζεται και στους πτολεμαϊκούς χάρτες, οι οποίοι αποτελούσαν το βασικό χαρτογραφικό υπόβαθρο στην Ευρώπη επί σειρά αιώνων.

Στους χάρτες που αρχίζουν να συντάσσονται από τους πλέον αξιόλογους χαρτογράφους από τα τέλη του 15ου αιώνα και αργότερα, η Θεσσαλονίκη σημειώνεται με διάφορα ονόματα ανάλογα με την εθνικότητα του χαρτογράφου, αλλά και ανάλογα με το αν απεικονίζεται η αρχαία Ελλάδα ή η σύγχρονη κατά την εποχή της σύνταξης του χάρτη.

Το σχέδιο της πόλης (εντός των τειχών ακόμη) εμφανίζεται σε ναυτικούς χάρτες του γαλλικού και του βρετανικού ναυαρχείου ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα. Από τα τέλη περίπου του 19ου αιώνα, η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η εκτέλεση σχετικών έργων οδήγησε στη σύνταξη χαρτών μεγάλης κλίμακας, όπου απεικονίζονται τα οικοδομικά τετράγωνα και οι δρόμοι της εποχής με κείμενα στην τουρκική γλώσσα.

Παρόμοιοι χάρτες συντάχθηκαν από εκδότες ταξιδιωτικών οδηγών σε μια εποχή που η μυστηριώδης Ανατολή προσέλκυε το ενδιαφέρον των περιηγητών. Από τις αρχές του 20ού αιώνα, η Θεσσαλονίκη αποτυπώθηκε και χαρτογραφήθηκε από τοπογραφικές υπηρεσίες των συμμαχικών δυνάμεων που στρατοπέδευαν στην πόλη κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και από ελληνικές υπηρεσίες. Η πυρκαγιά του 1917 και οι ανάγκες αποκατάστασης των πυροπαθών οδήγησαν στην αποτύπωση της πυρίκαυστης ζώνης και στο νέο ρυμοτομικό σχέδιο του Ερνέστου Εμπράρ.

Το ελληνικό κράτος στη συνέχεια προχώρησε σε επεκτάσεις του σχεδίου πόλης, καθώς έφθαναν οι πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και σε εκπόνηση νέων ρυμοτομικών σχεδίων αργότερα.

Η πόλη μεγάλωσε και μεγαλώνει ακόμη...