ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ «ΕΡΗΜΙΤΗ ΤΗΣ ΚΥΨΕΛΗΣ»

«Και στο παζάρι με πήγες γυφτισα μαϊμού
Ελλάδα μάνα του καημού»…
Πάει καιρός από την πρώτη μέρα που παρέα με καλούς φίλους, λέγαμε να δημοσιεύσω κάποια στιγμή ένα αφιέρωμα στον ΝΙΚΟ ΓΚΑΤΣΟ.
Όλο το καθυστερούσα, και όλο το ανέβαλα, χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος.
Η μήπως υπήρχε;
Χθες λοιπόν ήταν που με την ίδια παρέα βρεθήκαμε να τραγουδάμε μερικά από τα όμορφα τραγούδια που μας χάρισε, και αυτό ήταν και το έναυσμα, για να ξεκινήσω το αφιέρωμα! 
Ας γνωρίσουμε λοιπόν τον ΝΙΚΟ ΓΚΑΤΣΟ, ακούγοντας ταυτόχρονα στο βάθος του μυαλού μας, τα τραγούδια του!
Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε το 1911 στα Χάνια Φραγκόβρυσης (κάτω Ασέα) της Αρκαδίας, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Τις γυμνασιακές του σπουδές έκανε στην Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία, αλλά και τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών. Στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήξερε ήδη αρκετά καλά αγγλικά και γαλλικά και είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό, το δημοτικό τραγούδι, όπως και τις νεωτεριστικές τάσεις στην ποίηση της Ευρώπης. Στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του, άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του, μικρά σε έκταση και με κλασικό ύφος, στα περιοδικά «Νέα Εστία» το 1931 και «Ρυθμός» το 1933. Την ίδια περίοδο έγραψε κριτικά σημειώματα στα περιοδικά «Μακεδονικές Ημέρες», «Ρυθμός» και «Τα Νέα Γράμματα» (για τον ποιητή Κωστή Μπαστιά, την ποιήτρια Μυρτιδιώτισσα και τον Θ. Καστανάκη αντίστοιχα). 

Το 1943 εξέδωσε από τις εκδόσεις «Αετός» (σε 308 αντίτυπα) το βιβλίο του «Αμοργός» με το ομώνυμο ποίημα, που έμελε να σημαδέψει τη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Αυτό ήταν και το μοναδικό βιβλίο του. Το έργο, που αποτελείται από μόνον 20 μόνον σελίδες, εκφράζει τις διαθέσεις της νεότερης ποίησης και θεωρείται σαν κορυφαίο ποιητικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού. Στην πρώτη κυκλοφορία του μάλιστα προκάλεσε δυσμενείς κριτικές και αντιδράσεις, αλλά πολύ σύντομα το 1947, το κλίμα αντιστράφηκε και η «Αμοργός» με τις ευμενείς ελληνικές και ξένες κριτικές κατατάχτηκε στην κορυφή της ελληνικής ποίησης. Η «Αμοργός» επανεκδόθηκε το 1963, το 1969 και το 1987. Από τότε ο ποιητής δημοσίευσε μόνον τρία ακόμη ποιήματα: το «Ελεγείο» (1946), «Φιλολογικά Χρονικά», το «Ο Ιππότης και ο Θάνατος» (1947), «Μικρό Τετράδιο» και το «Τραγούδι του παλιού καιρού» (1963, "Ο Ταχυδρόμος", αφιερωμένο στο Γ. Σεφέρη. Έγραψε επίσης πολλές μελέτες και σχόλια πάνω στην ποίηση.
Με το τέλος του πολέμου ο Ν. Γκάτσος συνεργάστηκε με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» ως μεταφραστής και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως ραδιοσκηνοθέτης, για βιοποριστικούς λόγους. Παράλληλα άρχισε να γράφει στίχους πάνω στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ανοίγοντας έτσι μια λαμπρή θητεία στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Αργότερα θα συνεργαζόταν και με άλλους αξιόλογους συνθέτες, όπως με τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο.
Ο Ν. Γκάτσος, εκμεταλλευόμενος την εκφραστική του δεινότητα, ασχολήθηκε πολύ με τη μετάφραση έργων, κύρια για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Πολλές μεταφράσεις του θα παραμείνουν έκτοτε κλασικές με πρώτη αυτή του «Ματωμένου Γάμου». Μετέφρασε πολλούς συγγραφείς και συγκεκριμένα από τα ισπανικά τους Λόρκα, Λοπε δε Βέγα και Ραμόν δελ Βάλιε-Ινκλάν, από τα γαλλικά, τον Ζενέ και από τα αγγλικά τον Τ. Ουιλλιαμς, Ε. Ο΄Νηλ, Α.Μακ Λης, Σων Ο΄Κέιζυ, Αύγουστο Στρίντμπεργκ, Κρίστοφερ Φράυ και άλλους. Το 1944 μετέφρασε («Φιλολογικά Χρονικά» το ποίημα «Νυχτερινό Τραγούδι» του Λόρκα. Μετέφρασε επίσης τα έργα: «Ματωμένος Γάμος» (1948), «Το σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα» (1945) του Φ. Λόρκα, «Ο πατέρας» του Στρίνμπεργκ (1962) και «Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα» του Ο' Νηλ (1965). Όλα τα έργα αυτά ανεβάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης. Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά «Νέα Εστία», «Τραμ», «Μακεδονικές Ημέρες», «Μικρό Τετράδιο», «Τα Νέα Γράμματα», «Φιλολογικά Χρονικά», «Ρυθμός» και «Καλλιτεχνικά Νέα». Επίσης, σε συνεργασία του με την ελληνική ραδιοφωνία, σκηνοθέτησε διάφορα θεατρικά έργα.
Μεγάλη προσφορά έχει ο Νίκος Γκάτσος σαν στιχουργός στο ελληνικό τραγούδι, στο οποίο αφιερώθηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την «Αμοργό». Συνεργάστηκε στενά με κορυφαίους Έλληνες συνθέτες. Στίχους του μελοποίησαν οι Μ. Χατζιδάκις, Μ. Θεοδωράκης, Στ. Ξαρχάκος, Δ. Μούτσης,, Λ. Κηλαηδόνης, Χ. Χάλαρης κ.α. σε κορυφαίες δημιουργίες και επιτυχίες «Αθανασία», «Της γής το χρυσάφι», «Ρεμπέτικο», «Αρχιπέλαγος», «Πήρες το μεγάλο δρόμο», «Πορνογραφία», «Λαϊκή Αγορά», «Η μικρή Ραλλού», «Μια γλώσσα μια πατρίδα», «Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου», «Η νύχτα», «Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά» «Αντικατοπτρισμοί», «Τα κατά Μάρκον», "America America" κ.α.). Ιδιαίτερη σχέση και συνεργασία ανέπτυξε ο ποιητής με τον Μ. Χατζιδάκι και μάλιστα για μεγάλο διάστημα μέχρι και το θάνατο του ήταν επίλεκτο μέλος της ομάδας Χατζιδάκι, Ελύτη, Τσαρούχη, Mποσταντζόγλου και Αργυράκη.
Με της υψηλής ποιότητας και μεστή ποίησή του ο Ν. Γκάτσος καθιερώθηκε σαν κορυφαίος στιχουργός της ελληνικής έντεχνης μουσικής. Χαρακτηριστικά, αξέχαστοι θα μείνουν οι στίχοι του, που μελοποιήθηκαν από τον Μ. Χατζηδάκη, από το «Ματωμένο Γάμο», «Χάρτινο το Φεγγαράκι» και «Πάει ο καιρός»:
«Πάει ο καιρός πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και καθ' αυγή ξεκινούσε μια πληγή
για να ποτίσει όλη τη γη..."
Μάλιστα, το γεμάτο νόημα αυτό τραγούδι, απαγορεύτηκε από τη δικτατορία. Μετά την πτώση της, το 1974, ο ποιητής συνεχίζοντας το δρόμο του, θα απαντήσει : "Ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
Πάνου στου κόσμου την πληγή
ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
να ξαναχτίσετε τη γη...»  

Ο Ν. Γκάτσος πέθανε στις 12 Μαΐου 1992 και τάφηκε στην Ασέα. Θα μείνει για πάντα σαν ο κατ' εξοχήν εκφραστής του ελληνικού ποιητικού υπερρεαλισμού και σαν μια εξέχουσα μορφή του ελληνικού ποιοτικού τραγουδιού.
Είναι φίλοι μου ασύλληπτο, το πόσες μεγάλες μορφές στην τέχνη, και στην περίπτωση μας στο τραγούδι, η καλύτερα στην ποίηση, έχει βγάλει αυτός ο τόπος.
Ήταν, και είναι, οι άνθρωποι της «διπλανής πόρτας», που δυστυχώς τις περισσότερες φορές τους ‘γνωρίζουμε» μετά θάνατο, από κάποιο τηλεοπτικό αφιέρωμα, έτσι, τυχαία!
Ο Νίκος Γκάτσος, όπως και ΟΛΟΙ οι μεγάλοι, άφησε πίσω του ένα έργο για όλους εμάς, για να θυμόμαστε το χθες, πόσο απλό, αλλά και πόσο δύσκολο ήταν, και να καλυτερέψουμε το σήμερα, και το αύριο μας!
Βασίλης Τσούγκαρης
tsougarisgnomi@gmail.com

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

Πολλοί θα αναρωτιούνται τώρα, «ποιος είναι αυτός»;
Πρόκειται φίλοι μου για μια μορφή όλο «μυστήριο», όπως ήταν και ο αρχαίος.
Αλλά ας ξεκινήσω το αφιέρωμα, και θα γνωρίσουμε για καλά αυτόν που ήδη ξέρουμε! Στιχουργός, ηθοποιός, σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ο Πυθαγόρας ήταν καλλιτέχνης από τη φύση του.
Με ότι κι αν καταπιάστηκε, η τέχνη του είχε κέντρο τον άνθρωπο.
Έγραψε τραγούδια για την καθημερινότητα μιλώντας απλά και γι αυτό αγαπήθηκε από τον κόσμο. 
Ο Πυθαγόρας ήταν μάστορας της λαϊκής γλώσσας και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λαϊκός ποιητής.
Ο Πυθαγόρας Παπασταματίου γεννήθηκε το 1930 στο Αγρίνιο και ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος τον βρήκε να τελειώνει το Δημοτικό. Το 1940 γράφτηκε στο οκτατάξιο Γυμνάσιο αρρένων Αγρινίου. Στην κατοχή οι γονείς του μαζί με τις αδελφές του, για να αποφύγουν τη σύλληψη από τους Γερμανούς, κατέφυγαν στον Ορεινό Βάλτο.
Ο Πυθαγόρας βρέθηκε φιλοξενούμενος σ' ένα χωριό της καμένης από τους Γερμανούς Μακρυνείας, ενώ ο αδελφός του ήταν στο αντάρτικο.Το Μάρτιο του 1944, δεκατετράχρονος μαθητής της Τετάρτης οκταταξίου, προσχώρησε στον ΕΛΑΣ. .Αγωνίστηκε ως την ημέρα που έφυγαν οι Γερμανοί και στη συνέχεια επέστρεψε και τελείωσε το Γυμνάσιο.
Στις μαθητικές του εργασίες υπέγραφε ως Πυθαγόρας. Όταν ο φιλόλογος Πάνος Παπαχρήστος τον ρώτησε κάποτε στην τάξη, γιατί δεν γράφει και το επώνυμό του, απάντησε γελώντας: Ένας είναι ο Πυθαγόρας, όλοι με ξέρουν, δε χρειάζεται επώνυμο
Από το βιβλίο του 'Άγγελου Αξιώτη «Πυθαγόρας: 30 χρόνια τραγούδια» διαβάζουμε για τα μαθητικά του χρόνια:
Όταν ήταν μαθητής της τελευταίας τάξης του Γυμνασίου, σε μια μαθητική παράσταση τον Μάρτη του 1948, με τον Παπαφλέσσα του Μελά, του ανατέθηκε ο ρόλος του Παπαφλέσσα. Η ηθοποιία του έκαμε κατάπληξη. ,Ήταν αληθινός Παπαφλέσσας... Καταχειροκροτήθηκε. Πήρε έτσι το βάπτισμα του ηθοποιού.
Το 1949 Τελείωσε το Γυμνάσιο και φοίτησε στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δάσκαλο τον Δημήτρη Ροντήρη.
Αποφοίτησε με άριστα και εργάστηκε στο θέατρο, ενώ παράλληλα έγραφε στίχους και επιθεωρήσεις πίστας. Πρώτο του τραγούδι, και μεγάλη επιτυχία το 1954, ήταν το «ξαναβλέπω το μικρό το αμαξάκι» σε μουσική του Νίκυ Γιάκοβλεφ και με ερμηνεύτρια την Μαίρη Λώ.Ο Κώστας Ασημακόπουλος θυμάται: «...το ζαχαροπλαστείο του Νίκυ Γιάκοβλεφ με τους διαλεχτούς πίνακες και τ' αξιόλογα έργα τέχνης στις προθήκες, αποτελούσε τόπο συνάντησης καλλιτεχνών.
Εκεί, μαθητής ακόμα του Γυμνασίου, τον πρωτογνώρισα ..και με τη λίγη κρίση μου σημάδεψα από τότε την ευγένεια που είχε. Κι ακριβώς αυτή η ευγένειά του, μαζί με την έμφυτη μουσικότητα του τον αξίωσαν, στα χρόνια που ακολούθησαν...».Από το 1958 και μετά ασχολήθηκε κυρίως με το γράψιμο. Στίχοι, επιθεωρήσεις πίστας, κινηματογραφικά σενάρια που σαν ταινίες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.
Στις ταινίες του πάντα ερμήνευε έναν από τους δεύτερους ρόλους.
Το 1964 γράφει το σενάριο και πρωταγωνιστεί στην ταινία «κάθε λιμάνι και καημός». Υπογράφει επίσης το ομότιτλο τραγούδι, που σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού, ερμήνευσαν και έκαναν μεγάλη επιτυχία οι Πάνος Γαβαλάς και Ρία Κούρτη.
Έγραψε πολλά τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες: «Ο Σταμούλης ο λοχίας», «Όταν πίνει μια γυναίκα», «Πίσω από τις καλαμιές», «Κυρά Γιώργαινα», «Στα βράχια της Πειραϊκής», «Νύχτα στάσου», «Ο επιπόλαιος»κλπ.
Το 1972 με την προοπτική δημιουργίας ενός μεγάλου δίσκου, έδωσε στο φίλο του Απόστολο Καλδάρα τον κύκλο τραγουδιών «Μικρά Ασία».
Ο Καλδάρας αναφέρεται σ' αυτήν τη συνεργασία: «Θα υπενθυμίσω μόνο το έργο του Μικρά Ασία που είχα την τύχη να μελοποιήσω εγώ, που συγκίνησε το πανελλήνιο και που... με τόσο μεγάλη μαεστρία, στα στενά πλαίσια ενός δίσκου βέβαια, επεξεργάστηκε το θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής και που μόνο αυτό στάθηκε αρκετό να του ανοίξει την πόρτα για το Πάνθεον των μεγάλων του λαϊκού στίχου.».
Από το «Βήμα» στις 31/8/'72 διαβάζουμε τον Παύλο Παλαιολόγου να γράφει:
«Μικρά Ασία ο τίτλος. Του Καλδάρα η μουσική, του Πυθαγόρα οι στίχοι, του Νταλάρα και της Αλεξίου το τραγούδι.. Δεν είναι Σεφέρηδες, Σικελιανοί, Παλαμάδες.
Ούτε μουσουργοί με παγκοσμιότητα που δονούν το πεντάγραμμο.Ναι αλλά στις στροφές του δίσκου είμαστε εμείς, είναι ο πόνος, ο καημός, το βογκητό ενός λαού.
Μαζί μ' αυτό και η βαθύτατη ανθρωπιά..
Δόξες του έθνους, μεγάλοι ποιητές, ακαδημαϊκοί και Νόμπελ, σας στρώνω δάφνες για να περάσετε. Συμπαθάτε μας όμως όταν σας λέμε ότι με τη δική σας λύρα με τους υψηλούς φθόγγους δε ράγισε η ψυχή της μάζας όσο οι απλοϊκοί αυτοί στίχοι και τα λαϊκά μοτίβα που γυρίζουν στις στροφές ενός δίσκου». Ούτε πρόκειται ποτέ να ξεχαστώ.Μετά το 1972 ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε περισσότερο με τα θεατρικά.
Εργάστηκε ως συγγραφέας επιθεωρήσεων για το μουσικό θέατρο με ιδιαίτερη επιτυχία. Το 1973 διετέλλεσε έκτακτο μέλος, το 1974 πάρεδρος και '75 τακτικό μέλος της εταιρείας θεατρικών συγγραφέων. Αυτήν τη χρονιά κυκλοφόρησε και ο θρυλικός δίσκος «Υπάρχω» σε μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου και τον Στέλιο Καζαντζίδη να ερμηνεύει μοναδικά. Ο Καζαντζίδης μιλώντας για τον Πυθαγόρα αναφέρει:
«...θα ήταν ίσως πλεονασμός να μιλήσω για τον αξέχαστο Πυθαγόρα σαν στιχουργό. Ο άνθρωπος Πυθαγόρας θα μείνει πάντα στη μνήμη μου, στη θύμηση, στην καρδιά μου. Συναισθηματικός, ανιδιοτελής, καθαρός, φίλος.Μεγάλο το μέγεθος του καλλιτέχνη και του ανθρώπου, όπως μεγάλο και το κενό που άφησε ο χαμός του»!
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είπε για τον Πυθαγόρα!
«Ο Πυθαγόρας, ως την εποχή της "Μικράς Ασίας", ήταν ένας στιχουργός, που είχε στο ενεργητικό του τεράστιο αριθμό επιτυχιών. Στα δέκα τραγούδια που έγραφε, τα τρία, τουλάχιστον, γίνονταν σουξέ! Σε βαθμό, που όλες οι εταιρείες δίσκων, να επιζητούν τη συνεργασία του και να τον αμείβουν πλουσιοπάροχα. Οι συνθέτες, που δούλευαν μαζί του, δεν ήταν οι λεγόμενοι έντεχνοι (Μόνο με τον Λοϊζο συνυπέγραψαν δύο τραγούδια στο δίσκο "Τα τραγούδια της Χαρούλας".
Ήταν οι Λαϊκοί. Και απ' αυτούς πρωτίστως ο Καλδάρας. Με την "Μικρά Ασία" , όμως ο Πυθαγόρας πέρασε σε ένα άλλο επίπεδο. Γιατί το έργο αυτό, με την αποφασιστική δική του συμβολή, βρέθηκε στα χείλη όλων των Ελλήνων και ο δίσκος φυσικά, εμπορικά, εκτοξεύτηκε στα ύψη.
Δεν υπήρχε δισκοθήκη, που να μην έχει τη "Μικρά Ασία", τη δεκαετία του '70. Από τότε, όμως, έχουν περάσει πολλά χρόνια. Στις δισκοθήκες της νεολαίας, αμφιβάλλω αν υπάρχει το έργο. Ένα έργο πλούσιο, χυμώδες, ουσιαστικό και προπαντός έντιμο».
Ο Πυθαγόρας έφυγε στις 13 Νοέμβρη του 1979.
Βασίλης Τσούγκαρης
tsougarisgnomi@gmail.com

ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ - ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αργά-αργά, βαριά-βαριά
σ’ ακούω στο σκοτάδι
Το κουρασμένο βήμα σου να σέρνεται
κάθε βράδυ, κάθε βράδυ

Καρδιοχτυπάς, παραμιλάς
μπρος στο παράθυρό της
και με παράπονο πικρό τής τραγουδάς
το σκοπό της, το σκοπό της

Σε παίρνουν τα χαράματα
ενώ αυτή κοιμάται
Μην τυραννιέσαι άδικα και μην πονάς
δεν λυπάται, δεν λυπάται
Ο εκπρόσωπος του Ρεμπέτικου στον οποίο κάνουμε αφιέρωμα, είναι ένας από τους ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΥΣ που πέρασαν από την Ελλάδα, ίσως, ο Μεγαλύτερος! Αγαπητοί φίλοι, ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ! Ο Κώστας Βίρβος, γεννήθηκε στα Τρίκαλα, στις 29 Μαρτίου 1926! Τέλειωσε την Πάντειο, και εγκατέλειψε την Νομική στα πτυχιακά. Έγινε Δημόσιος Υπάλληλος το 1954, και βγήκε στη σύνταξη του 1985! Ο Κώστας Βίρβος, έχει γράψει πάνω από 2500 τραγούδια!
Ο αριθμός, είναι σχετικά μεγάλος, γιατί όπως έλεγε και ο ίδιος, "στην ποσότητα δεν βρίσκεις ποιότητα"! Ο Βιρβος όμως κατόρθωσε να πετύχει και τα δυο!
Έγραψε τραγούδια όλων των ειδών, όπως Μάγκικα, Ρεμπέτικα, Κοινωνικοπολιτικά, Έντεχνα, και ότι άλλο είδος τραγουδιού υπάρχει! Το πρώτο του τραγούδι, μελοποιήθηκε από τον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΚΑΛΔΑΡΑ, αλλά δεν κυκλοφόρησε σε δίσκους! Πρόκειται για το τραγούδι "Ο φαντάρος", που μελοποιήθηκε το 1947, αλλά δεν γραμμοφωνήθηκε. Η γραμμοφώνηση δεν έγινε, γιατί η εταιρία φοβήθηκε την λογοκρισία. Έτσι, σαν πρώτο του τραγούδι, θεωρείται πλέον το "Να το βρεις από άλλη", το οποίο γράφτηκε το 1948, και κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά, το 1949, σε μουσική του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΛΔΑΡΑ!
Το 1947, ο Κώστας Βίρβος, φοιτητής της Νομικής, βρέθηκε εξόριστος στην Ικαρία!
Από τον γάμο που έκανε αργότερα, απέκτησε δυο κόρες, την Αναστασία, και την Μαρία! Ο Κώστας Βίρβος, έχει καταλάβει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους "Δημιουργούς της Λαϊκής στιχουργίας"! Αυτός, και η ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, προσέφεραν ιστορικές επιτυχίες, που τραγουδήθηκαν πολύ, και τραγουδιούνται ακόμα και σήμερα! Το Νοέμβρη του 1988, ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ έγραψε για τον Βίρβο
"Αισθάνομαι τιμή, αλλά και βαριά ευθύνη, γράφοντας για τον Κώστα Βίρβο!
Ο Βίρβος, είναι οριακή περίπτωση στο λαϊκό τραγούδι του τόπου μας! Το έργο του Βίρβου, δεν ανήκει σε εταιρίες και σήματα. Ανήκει στον Ελληνικό λαό, που αυτός το γέννησε, και θα το γεννάει συνεχώς, γιατί ο Κώστας Βίρβος δημιουργεί! Με την ορμή ενός εφήβου , και την σοφία ενός ανθρώπου που πολλά είδε, πολλά γνώρισε, πολύ αγάπησε, και πολλά "πλάγχθη", όπως λέει και ο Όμηρος"!
Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ, γράφει για τον Βίρβο, σχολιάζοντας κάποιους στίχους του:
"Αυτός, είναι ο τόσο ευαίσθητος Βίρβος, που τραγουδιέται, τραγουδήθηκε, από το λαό μας επί δεκαετίες, με μουσικές επενδύσεις εμπνευσμένες των διαπρεπέστερων συνθετών που φανέρωσε ο τόπος:
Κι άφησα για το τέλος μια ουσιώδη παρατήρηση.
Καθώς η ρεμπέτικη στιχουργία το είχε ήδη πράξει, ο Βίρβος έχει "ανεξιγλωσσία" στο γράψιμο του.
Κάνει άνετη χρήση, και πολύ φυσική, στοιχείων απ' την καθαρεύουσα.
Το 'χω ξαναπεί, πως η γλωσσική τρομοκρατία του "πολεμικού δημοτικισμού", συρρίκνωσε αισθητικά μεγάλα ταλέντα, όπως ο ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ!
Εντούτοις, υπήρξε και ο διαισθητικός ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ, που έκανε λεκτικές συμμείξεις, με βάση βέβαια τη δημοτική πάντοτε!
Ο Βιρβος, είναι γλωσσικά σωστός, και αποδίδει πραγματικότητα"!
Ας γνωρίσουμε όμως μερικά από τα τραγούδια του ΚΩΣΤΑ ΒΙΡΒΟΥ, τους συνθέτες, και τους ερμηνευτές τους!
"Θα το βρεις από αλλη"-1948, μουσική Απόστολος Καλδάρας, πρώτη ερμηνεία, Σούλα Καλφοπούλου, δεύτερη Μάρκος Βαμβακάρης, "Για στάσου χαρε"-1949, μουσική Απόστολος Καλδάρας, πρώτη ερμηνεία, Τάκης Μπίνης, δεύτερη, Στράτος Διονυσίου, "Το κουρασμένο Βήμα σου"-1950, μουσική Μπάμπης Μπακάλης, πρώτη, και εξαιρετική ερμηνεία, Τάκης Μπίνης, "Θα κάνω Ντου"-1954, μουσική Βασίλης Τσιτσάνης, πρώτη ερμηνεία Τάκης Μπίνης, "Ζαιρα"-1954, μουσική Βασίλης Τσιτσάνης, πρώτη ερμηνεία, Μαρίκα Νίνου, και ακλούθησαν άλλες 30, και άλλα πολλά μεγάλα τραγούδια! Θα χρειαζόμουν ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ, για να παρουσιάσω τα τραγούδια του Κώστα Βίρβου, και τον ΙΔΙΟ το μεγάλο στιχουργό! Αυτή, ήταν μια μικρή γνωριμία, με το ΙΕΡΟ ΤΕΡΑΣ της στιχουργικής.
Ουτε στρώμα να πλαγιάσω
ούτε φώς για να διαβάσω
το γλυκό σου γράμμα ωχ μανούλα μου
Καλοκαίρι κι είναι κρύο
ένα μέτρο επί δύο
είναι το κελί μου ωχ μανούλα

Μα εγώ δεν ζώ γονατιστός
είμαι τις γερακίνας γιός
Τι κι αν μ' ανοιγουνε πληγές
εγώ αντέχω τις φωτιές
Μάνα μη λυπάσαι μάνα μη με κλαίς

Ένα ρούχο ματωμένο
στρώνω για να ξαποσταίνω
στο υγρό τσιμέντο ωχ μανούλα μου
Στο κελί το διπλανό μου
φεραν κι άλλον αδερφό μου
πόσα θα τραβήξει ωχ μανούλα μου
Βασίλης Τσούγκαρης
tsougarisgnomi@gmail.com

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΛΗΣ:

Ο Γιώργος Κανλης γεννήθηκε στην Μακρινίτσα Σιντικης−Σερρων. Από μικρός ασχολείται με την ποίηση και τον στίχο με αποτέλεσμα, στο γυμνάσιο, να δημοσιευτούν τα πρώτα του ποιήματα από το περιοδικό «Η Ζωή του Παιδιού» Η ποίηση του Γιώργου Κανλη διακρίνεται σε πανελλήνιους ποιητικούςαγώνες για την γλαφυρότητα και την ευαισθησία του στίχου.Το 1974 σε μουσική του Αντρέα Άντρέου κυκλοφορεί δυο ποιήματα του σε μικρό δίσκο 45 στροφών, αφιερωμένο στο ολοκαύτωμα της Κύπρου. Τα δυο αυτά τραγούδια ερμήνευσε ο Γιάννης Δήμητρας, (αποκάλυψη τουΜάνου Χατζηδάκη). Ο δίσκος αυτός κυκλοφόρησε κάτω από την αιγίδα της Εκκλησίας της Ελλάδας και της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Γερμανίας. Οι εισπράξεις διατέθηκαν υπέρ της Κύπρου.

Τα ποιητικά έργα που προέρχονται με το πέρασμα του χρόνου από την πέννα του Γιώργου Κανλη γεμίζουν σιγά σιγά το συρτάρι του.

Τον Μάιο του 1982 στο 6 φεστιβάλ Μελβούρνης της Αυστραλίας οι στίχοι του Γιώργου Κανλη με τίτλο «Στους δρόμους του Κόσμου» σε μουσική Αντρέα Αντρέου, ενορχήστρωση Χρίστου Ιωαννίδη, ερμηνεία της τραγουδίστριας Μαργαρίτας, παίρνουν το χρυσό βραβείο.

Η μεγάλη του αυτή επιτυχία του δίνει, λίγους μήνες αργότερα, την δυνατότητα να υλοποιήσει τον πρώτο του μεγάλο δίσκο σε μουσική του Αντρέα Αντρέου με τον ομώνυμο τίτλο «Στους δρόμους του Κόσμου»Τον Αύγουστο του 1982 ο Γιώργος Κανλης, διακρίνεται όλως ιδιαιτέρως, στους πανελλήνιους ποιητικούς αγώνες στους Δελφούς με το ποίημα που φέρει τον τίτλο «Ειρήνη» . Το 1985, κυκλοφορεί ο δεύτερος μεγάλος του δίσκος με αποκλειστικά δικά του ποιήματα, σε μουσική Μανόλη Χρυσοστομιδη και Αντρέα Αντρέου.

Την ίδια χρονιά, εκδίδεται η ποιητική του συλλογή «Τα τραγούδια τηςΕιρήνης». Μια νέα ποιητική συλλογή του Γιώργου Κανλη με τίτλο«Ακουογραμμα» κυκλοφορεί το 1986 και ένα χρόνο μετά, το 1987, εκδίδεται το «Συλλείτουργο», το οποίο αποτελείται από δυο ενότητες.

Η πρώτη «Το συλλείτουργο στην αθανασία της ψυχής» μελοποιήθηκε και παρουσιάστηκε από τον συνθέτη Λευτέρη Αεροπουλο, σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, όπου και απέσπασε τις καλύτερες κριτικές από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο.

Το έργο αυτό, καθαρά κλασσικό, αποδόθηκε από το μουσικό εργαστήρι Σερρών με συνοδεία 48 μουσικών οργάνων και χορωδίας.

Τον Μάρτιο του 2001, ανέκδοτα ποιήματα του Γιώργου Κανλη, μελοποιούνται από τον συνθέτη Λίνο Κόκοτο και εκδίδονται σε CD από την εταιρεία FM Records με τον τίτλο «Τα όνειρα μας άσπρα».

Στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων, τον Δεκέμβριο του 2002,του απονέμεται από την Πανελλήνια ένωση λογοτεχνών (Π.Ε.Λ.), το Β Πανελλήνιο ποιητικό βραβείο για το ποίημα του «Ύμνος και αίνος στην μάνα».Οι νέες εργασίες που προέρχονται από την πέννα του Γιώργου Κανλη είναι οι ποιητικές συλλογές με τίτλους «Ήχος και φως» καθώς και οι «Εννια μακαρισμοί εννια παρακλήσεις.».

Ο Γιώργος Κανλης ζει και εργάζεται στο Aachen, μια ιστορική και γραφική πόλη της Γερμανίας, η οποία βρίσκεται στο ιψενικό τρίγωνο των κρατών Γερμανίας, Ολλανδίας και Βελγίου.

Είναι ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού γραφείου και αφιερώνει ένα μεγάλο μέροςτης ελεύθερης ώρας του στην ποίηση και τον στίχο, όπου επηρεασμένος πάντα από την Πατρίδα Ελλάδα, επεξεργάζεται με μεγάλη ευαισθησία και με τον δικό του τρόπο τα σύγχρονα ρεύματα της εποχής.

Στις 29 Ιουνίου του 2009,από τις εκδόσεις"Ιανός"στην Αθήνα,παρουσιάστηκε το ηλεκτρονικό βιβλίο,με τον γενικό τίτλο:"Για ένα χαμόγελο".

Στο βιβλίο αυτό συμμετείσχαν με έργα τους διάφοροι Νεοέλληνες ποιητές,με ποιήματα ειδικά γραμμένα για παιδιά.

Στα σαράντα-έξι ποιήματα τα έξι ήταν δικής του συμμετοχής.

Οι εισπράξεις από την κυκλοφορία θα διατεθούν στο ίδρυμα "Το χαμόγελο του παιδιού".

ΟΤΑΝ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ

Σήμερα θα ασχοληθούμε με μια πολύ παλιά δισκογραφική δουλειά, η οποία φιλοξενεί τα μεγαλύτερα ονόματα, τόσο από ερμηνευτές, όσο και από δημιουργούς. Όταν αυτή η δισκογραφική δουλειά πρωτοκυκλοφορησε την δεκαετία του 80, πραγματικά σάρωσε σε πωλήσεις, και δεν υπήρχε ημέρα που να μην διαφημιστεί από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο! Τίτλος αυτής της δισκογραφικής δουλειάς; «ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ» 1 και 2! Δυο διπλοί δίσκοι τότε, που μέσα σε αυτούς ο ακροατής είχε την ευκαιρία να συναντήσει ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του ελαφρολαικου, και λαϊκού μας τραγουδιού! Τραγούδια μεγάλων δημιουργών όπως των : ΔΗΜΟΥ ΜΟΥΤΣΗ, ΑΚΗ ΠΑΝΟΥ, ΜΑΝΟΥ ΛΟΙΖΟΥ, ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗ, ΚΩΣΤΑ ΒΙΡΒΟΥ, και άλλων πολλών, ερχόταν να μας ταξιδέψουν ερμηνευμένα από τους ΣΤΕΛΙΟ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗ, ΣΤΡΑΤΟ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ, ΧΑΡΟΥΛΑ ΑΛΕΞΙΟΥ, ΜΑΝΩΛΗ ΜΗΤΣΙΑ, ΣΤΑΜΑΤΗ ΚΟΚΟΤΑ, ΓΡΗΓΟΡΗ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ, και άλλες μεγάλες φωνές! Ήταν η χρονιά, που η πρώτη «δυνατή συλλογή» έκανε την εμφάνιση της στην δισκογραφία, ήταν η εποχή που (ακόμα) οι συνθέτες έγραφαν μουσική, οι στιχουργοί στίχους, και οι τραγουδιστές «είχαν φωνή και όχι κονσόλες»! Θα αναρωτιέστε όλοι, γιατί ενώ κυκλοφορούν ένα σωρό νέες δισκογραφικές δουλειές, εγώ δεν κάνω καθόλου αναφορά σε αυτές, παρά μόνο, σας προτείνω ακούσματα του χθες. Ο λόγος φίλοι μου που το κάνω αυτό, είναι πολύ απλός. Από όλα τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις, μαθαίνουμε για τα «καινούργια» τραγούδια, για τα «σουξέ», και δεν γίνεται καθόλου αναφορά στο χθες. Κάποιοι «αφελείς», θα πουν ότι το χθες έχει περάσει, και να ασχοληθώ με το σήμερα! Θα ρωτήσω λοιπόν όλους αυτούς να μου απαντήσουν σε μια απλή ερώτηση. Ξέρετε την μουσική μας ιστορία κύριοι; Ξέρετε τι συνέβη χθες, και αποκτήσαμε τραγούδι, και τι συμβαίνει σήμερα, και δεν έχουμε Ελληνικό τραγούδι; Έχετε την δυνατότητα να συγκρίνετε τα τραγούδια του χθες με τα σκουπίδια του σήμερα, όχι τίποτα άλλο, αλλά για να καταλάβετε τι ακούτε; Το χθες πέρασε, αλλά η ιστορία μένει. Παρόλο που κάποιοι προσπαθούν να την εξαφανίσουν για εμπορικούς λόγους, η ιστορία του τραγουδιού μας υπάρχει, και ευτυχώς, βρίσκονται ακόμα στη ζωή μερικοί από τους «συγγραφείς» της. Μόνο που την ιστορία αυτή του τραγουδιού μας, δεν την ξέρουν τα νέα παιδιά, και πρέπει να την μάθουν, κάτι το οποίο δεν αρέσει σε αρκετούς. Προτιμούν την αμορφωσιά, την άγνοια της νεολαίας, για να πουλάνε «σουξέ»! Να γιατί γράφω για το χθες, να γιατί γράφω και παρουσιάζω στιγμές της Ιστορίας του τραγουδιού μας. Θέλω η ιστορία αυτή να μην χαθεί, ΘΕΛΟΥΜΕ την ιστορία αυτή να την μάθουν ΟΛΟΙ, ακόμα και εκείνοι που ακούν σουξέ. Έτσι για να μπορούν να συγκρίνουν τι τραγούδια έβγαιναν χθες, και τι «φούσκες», τραγούδια και ερμηνευτές, βγαίνουν σήμερα. Έτσι, για να μπουν τα πράματα στη θέση τους. Επιστρέφω λοιπόν στην δισκογραφική δουλειά που σας προτείνω, στην «μουσική ιστορία» που σας προτείνω. «ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ»! Αναζητείστε τα φίλοι μου και αποκτήστε τα. Τα τραγούδια αυτά πρέπει να υπάρχουν σε κάθε δισκοθήκη ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Πρέπει να τα μάθουν όσοι δεν τα ξέρουν, και να τα θυμηθούν όσοι τα έχουν ξεχάσει. Κάτι θετικό που συμβαίνει στα νυχτερινά μαγαζιά, είναι ότι τα τραγούδια αυτά μπαίνουν στο πρόγραμμα των μαγαζιών, και τα τραγουδούν νέα παιδιά, νέοι τραγουδιστές. Αυτό είναι και μια υποχρέωση όλων των καλλιτεχνών! Ποια υποχρέωση; Παρόλη την επιτυχία, και τα «σουξέ», ο γνήσιος καλλιτέχνης θα πρέπει να κοιτάζει και πίσω, στην ιστορία, και να μην ξεχνά ποιοι του «έστρωσαν» το δρόμο να περάσει, ποιοι του έδωσαν τραγούδι, για να έχει να τραγουδά! Εύχομαι καλή ακρόαση σε όλους!

ΔΙΣΚΟΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ

«Θα πάρω δυο θα πάρω τρεις μπουζουκομπαγλαμάδες….» Έτσι αρχίζει το τραγούδι ο Γιάννης Καλατζής, και είναι μια απόλαυση ο στίχος και, η μελώδια. Αν και παλιά είχα κάνει αναφορά στη συγκεκριμένη δισκογραφική δουλειά, μέρες που έρχονται είπα να σας την προτείνω και πάλι, σαν μια αναφορά στο παλιό καλό τραγούδι. «ΟΔΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ». Γιάννης Σπανός, Λευτέρης Παπαδόπουλος και τρεις μεγάλες φωνές! Γιάννης Πάριος, Γιάννης Καλατζής και Χάρις Αλεξίου! Το ελαφρολαικό τραγούδι σε όλο του το μεγαλείο. Δώδεκα τραγούδια, δεκατρείς επιτυχίες. Η συνάντηση των δυο μεγάλων δημιουργών είχε σαν αποτέλεσμα ακόμα και σήμερα να τραγουδάμε τα τραγούδια αυτά και να μην τα χορταίνουμε. «Σάββατο κι απόβραδο και ασετιλίνη….»! Συγκλονιστική ερμηνεία από την Χαρούλα! «Είπα να φύγω μα με κρόταγε η λύπη Είπα να μείνω αλλά είχα κουραστεί…»! Ο ερωτικός Γιάννης Πάριος τότε και τώρα….. Αποκτήστε αυτό το cd, δώστε ραντεβού με το χθες και καλή ακρόαση.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΑΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του περιοδικού ΛΑΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

ΓΙΟΒΑΝ ΤΣΑΟΥΣ

Μια ακόμα ξεχωριστή μορφή του ρεμπέτικου, υπήρξε και ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΙΝΤΖΙΡΙΔΗΣ, η ΙΝΤΖΙΡΙΔΗΣ,η ΕΤΣΕΙΡΙΔΗΣ γνωστότερος σαν «Γιοβάν Τσαούς» (ψευδώνυμο προερχόμενο από το βαθμό του λοχία που είχε υπηρετώντας στον Τούρκικο στρατό), ο οποίος άφησε τη δική του «σφραγίδα» στο ρεμπέτικο.
Ο Γιοβάν Τσαούς γεννήθηκε από Έλληνες γονείς το 1893 στην Κασταμονή, της ευρύτερης περιφέρειας Κασταμονής (αρχαία Παφλαγονία), της περιοχής του Πόντου.
Με την μουσική ασχολήθηκε από πολύ μικρός, παίζοντας τα έγχορδα της οικογένειας (ταμπουρά, κλπ).
Ο Γιοβάν Τσαούς, ηταν ένας από τους πιο γνωστούς μουσικούς της Μικράς Ασίας.
Έπαιξε με διάσημους Τούρκους μουσικούς, και τραγουδιστές, και ηταν τέτοια η δεξιοτεχνία του σαν μουσικού, που τον βρίσκουμε σαν μουσικό στην αυλή του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Όμως με τα γεγονότα του 1922, μαζί με χιλιάδες Έλληνες, παίρνει και αυτός το δρόμο της προσφυγιάς, και το 1923 τον βρίσκουμε στον Πειραιά.
Μετά από τις ταλαιπωρίες του πρώτου χρόνου στα αντίσκηνα, η οικογένεια του κατόρθωσε να κτίσει ένα όμορφο διώροφο σπίτι κοντά στις εγκαταστάσεις του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, στην επέκταση των γραμμών του σταθμού των ΣΕΚ του Πειραιά.
Εκεί, το 1927 παντρεύεται την γυναίκα του Αικατερίνη.
Στο ισόγειο του σπιτιού, εγκαθιστά το ραφείο του, ασκώντας το επάγγελμα αυτό μέχρι το 1930, οπότε και μετέτρεψε το ραφείο σε ουζερί.
Έτσι, ζώντας στην περιοχή εκείνη η οποία αποτελούσε και καταφύγιο για τους ναρκομανείς της εποχής, ο Γιοβάν Τσαούς θα γράψει μερικά από τα ωραιότερα ρεμπέτικα με θεματολογία γύρω από τα ναρκωτικά.
Ένα από αυτά είναι και ο πρεζάκιας σε στίχους της γυναίκας του..
Το 1931,νοικιασαν και λειτούργησαν ένα μαγειριό – ουζερί κοντά στο πέραμα, εκεί όπου στα κατοπινά χρόνια έγιναν οι δεξαμενές πετρελαίου.
Το 1937 μετακόμισαν οριστικά από τον Πειραιά στο σπίτι τους στην Κοκκινιά, όπου και έμειναν μέχρι το τέλος τους το 1942.
Ο Γιοβάν Τσαούς ηταν σεβαστός από όλους τους ρεμπέτες.
Αν και στην Τουρκία εργαζόταν σαν μουσικός, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι στην Ελλάδα ΔΕΝ ανέβηκε σε πάλκο, και αυτό γιατί διαφωνούσε με τον τρόπο λειτουργίας των άλλων μουσικών, και τον τρόπο «διασκέδασης» ορισμένων θαμώνων.
Ο Γιοβάν Τσαούς, κατά ανεξήγητο τρόπο θα λέγαμε, βρέθηκε να γνωρίζεται με τον μεγάλο Παναγιώτη Τούντα, και να είναι μάλιστα και σολίστας σε μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια του Τούντα, ο οποίος σημειωτέον ηταν τότε καλλιτεχνικός διευθυντής εταιριών δίσκων.
Τα τραγούδια του Τούντα στα οποία έπαιξε μπουζούκι ο Γιοβάν Τσαούς , ηταν ΕΓΩ ΘΕΛΩ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣΣΑ, ΒΑΡΒΑΡΑ, ΜΑΡΙΚΑ Η ΔΑΣΚΑΛΑ, και άλλα.
Ο Γιοβάν Τσαούς στις ηχογραφήσεις των τραγουδιών του χρησιμοποιούσε έναν ερασιτέχνη τραγουδιστή, έναν μηχανουργό, τον Αντώνη Καλυβόπουλο, αλλά και έναν επαγγελματία, τον καλύτερο της εποχής, τον Στελλάκη Περπινιάδη.
Η δισκογραφία του αριθμεί όλα και όλα δώδεκα τραγούδια.
Εκτός αυτών, συμμετείχε και σε καμιά δεκαριά τραγούδια άλλων συνθετών..
Οι ηχογραφήσεις έγιναν μεταξύ 1935 και 1937, και κατόπιν ο Γιοβάν Τσαούς εγκατέλειψε κάθε σχέδιο για να συνεχίσει γιατί στο μεταξύ είχε επιβληθεί και η λογοκρισία του Μεταξά.
Ο Γιοβάν Τσαούς δυστυχώς άφησε λίγα τραγούδια για να τον θυμόμαστε.
Πολλοί είναι εκείνοι που μίλησαν για τον μουσικό Γιοβάν Τσαούς με τα καλύτερα λόγια.
Σαν μουσικός (σύμφωνα με διηγήσεις παλιών) ηταν άφτιαστος, ενώ οι γνώσεις του επάνω στους «δρόμους» της ανατολίτικης μουσικής, τα μακάμ, ηταν μοναδικές.
Από αυτόν πήραν γνώσεις οι Μάρκος, Μπάτης , Δελιάς, Παγιουμτζής, Κερομύτης, και άλλοι ρεμπέτες, με τους οποίους βρισκόταν συχνά και έπαιζαν στις διάφορες παρέες.
Ο Γιοβάν Τσαούς δημιούργησε έναν μύθο γύρω από το όνομα του τόσο με το ιδιαίτερο ύφος του, τη μοναχική συμπεριφορά του, και πάνω απ’ όλα, με τα «δύστροπα» (κατά τον Βαμβακάρη) όργανα του, τα οποία ΜΟΝΟ εκείνος μπορούσε να παίξει.
Είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό με τον Μάρκο, ο οποίος άφησε το δικό του μπουζούκι και επιχείρησε να παίξει με το μπουζούκι του Γιοβάν Τσαούς.
Μάταια όμως, και από τη «φούρκα» του, κόντεψε να το σπάσει λέγοντας ότι τα όργανα αυτά έχουν ένα αφεντικό.
Και να δούμε καλύτερα τα όργανα του Γιοβάν Τσαούς, μέσα από την μελέτη του Παναγιώτη Κουνάδη, και τις περιγραφές του.
«Είχα την ευκαιρία να μελετήσω τα όργανα του Γιοβάν Τσαούς, που βρίσκονται σε άριστη κατάσταση στα χέρια των απογόνων της αδελφής της γυναίκας του.
Πρόκειται για δυο τρίχορδους ταμπουράδες, ο μεγάλος, με ελεύθερο μήκος χορδής 64 εκατοστά, κι ο μικρός, αντίστοιχα με μήκος 52 εκατοστά.
Ένα τρίτο όργανο, μισοτελειωμένο, καταστράφηκε σε κάποια μεταφορά.
Πρόκειται για ιδιότυπα, από μορφολογική άποψη όργανα, και έχουν κατασκευαστεί από το γνωστό οργανοποιό του Πειραιά Κυριάκο Πεσμαζόγλου η Λαζαρίδη, κατά πάσα πιθανότητα αντίγραφα προτύπων που πρέπει να έφερε ο Γιοβάν Τσαούς από την Μικρά Ασία.
Όσον αφορά τη μορφή, διατηρούν το σχήμα του ταμπουρά που συναντάμε σε γκραβούρες, πίνακες ζωγραφικής, χαλκογραφίες, εικονογραφίες, κλπ του 17ου , 18ου και 19ου αιώνα.
Το πιο ενδιαφέρον κατασκευαστικό στοιχείο είναι το κούφιο μπράτσο, που αποτελεί συνέχεια του σκάφους.
Στο τελείωμα του σκάφους έχουμε την πύκνωση στις ντούγιες, ένα διακοσμητικό συνδετικό και εν συνεχεία τις ντούγιες του μπράτσου.
Έχει οκτώ κλειδιά από σκληρό ξύλο μέσα από το οποίο περνάν κοκάλινα στριφτάρια.
Στις άκρες είναι γραμμένο το όνομα του με κοκάλινα γράμματα (ΤΣΑΒΟΥΣ και Ι.ΤΣ).
Το κούφιο μπράτσο ελαφρύνει πολύ το όργανο, ενώ η συνέχεια σκάφους – μπράτσου, διευκολύνει την κίνηση του αριστερού χεριού στις υψηλές νότες.
Όσον αφορά τα διαστήματα που δημιουργούνται από τα τάστα, παρατηρούμε τα εξής.:
Όσον αφορά στο μεγάλο όργανο (64 εκατοστά ελεύθερο μήκος χορδής), ακολουθει με ακρίβεια τα διαστήματα του προπολεμικού σαζ-μπαγλαμά που κατασκεύαζαν στην Τουρκία , όπου γίνεται χρήση των γνωστών διαστημάτων της μονοφωνικής μουσικής 9/8, 10/9 (επόγδοος και επιένατος τόνος) και 16/15 η 256/243 για τα ημιτόνια, με 5 σημεία ενδιάμεσης παρέμβασης στα διαστήματα του τόνου.
Το δεύτερο όργανο (52 εκατοστά ελεύθερο μήκος χορδής) ακολουθει τα διαστήματα του τούρκικου σαζ-τζουρά, με μικρολάθη στις τοποθετήσεις των τάστων που οφείλονται μάλλον στον κατασκευαστή..
Είναι φανερό ότι τα όργανα αυτά δεν ηταν δυνατόν να έλθουν σε ταυτοφωνία με τα μπουζούκια και τους μπαγλαμάδες της πειραιώτικης κομπανίας του Βαμβακάρη κλπ που ηταν χωρισμένα για να παίζουν συγκεκριμένα διαστήματα».
Έτσι περιγράφει ο Παναγιώτης Κουνάδης τα όργανα του Γιοβάν Τσαούς.
Ο Γιοβάν Τσαούς και η γυναίκα του Αικατερίνη, πέθαναν το 1942 από δηλητηρίαση.
Είχαν φάει αλλοιωμένο θαλασσοβρεγμένο στάρι, και ο Γιοβάν Τσαούς πέθανε στις 10 το βράδυ, και μετά πέντε ώρες η γυναίκα του στα χέρια της ανιψιάς της.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ

Αργά-αργά, βαριά-βαριά
σ’ ακούω στο σκοτάδι
Το κουρασμένο βήμα σου να σέρνεται
κάθε βράδυ, κάθε βράδυ

Καρδιοχτυπάς, παραμιλάς
μπρος στο παράθυρό της
και με παράπονο πικρό τής τραγουδάς
το σκοπό της, το σκοπό της

Σε παίρνουν τα χαράματα
ενώ αυτή κοιμάται
Μην τυραννιέσαι άδικα και μην πονάς
δεν λυπάται, δεν λυπάται
Ο εκπρόσωπος του Ρεμπέτικου που θα γνωρίσουμε τώρα, είναι ένας από τους ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΥΣ που πέρασαν από την Ελλάδα, ίσως, ο Μεγαλύτερος! Αγαπητοί φίλοι, ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ!
Ο Κώστας Βίρβος, γεννήθηκε στα Τρίκαλα, στις 29 Μαρτίου 1926!
Τέλειωσε την Πάντειο, και εγκατέλειψε την Νομική στα πτυχιακά. Έγινε Δημόσιος Υπάλληλος το 1954, και βγήκε στη σύνταξη του 1985!
Ο Κώστας Βίρβος, έχει γράψει πάνω από 2500 τραγούδια!
Ο αριθμός, είναι σχετικά μεγάλος, γιατί όπως έλεγε και ο ίδιος, "στην ποσότητα δεν βρίσκεις ποιότητα"!
Ο Βιρβος όμως κατόρθωσε να πετύχει και τα δυο!
Έγραψε τραγούδια όλων των ειδών, όπως Μάγκικα, Ρεμπέτικα, Κοινωνικοπολιτικά, Έντεχνα, και ότι άλλο είδος τραγουδιού υπάρχει!
Το πρώτο του τραγούδι, μελοποιήθηκε από τον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΚΑΛΔΑΡΑ, αλλά δεν κυκλοφόρησε σε δίσκους!
Πρόκειται για το τραγούδι "Ο φαντάρος", που μελοποιήθηκε το 1947, αλλά δεν γραμμοφωνήθηκε.
Η γραμμοφώνηση δεν έγινε, γιατί η εταιρία φοβήθηκε την λογοκρισία.
Έτσι, σαν πρώτο του τραγούδι, θεωρείται πλέον το "Να το βρεις από άλλη", το οποίο γράφτηκε το 1948, και κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά, το 1949, σε μουσική του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΛΔΑΡΑ!
Το 1947, ο Κώστας Βίρβος, φοιτητής της Νομικής, βρέθηκε εξόριστος στην Ικαρία!
Από τον γάμο που έκανε αργότερα, απέκτησε δυο κόρες, την Αναστασία, και την Μαρία!
Ο Κώστας Βίρβος, έχει καταλάβει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους "Δημιουργούς της Λαϊκής στιχουργίας"!
Αυτός, και η ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, προσέφεραν ιστορικές επιτυχίες, που τραγουδήθηκαν πολύ, και τραγουδιούνται ακόμα και σήμερα!
Το Νοέμβρη του 1988, ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ έγραψε για τον Βίρβο
"Αισθάνομαι τιμή, αλλά και βαριά ευθύνη, γράφοντας για τον Κώστα Βίρβο! Ο Βίρβος, είναι οριακή περίπτωση στο λαϊκό τραγούδι του τόπου μας! Το έργο του Βίρβου, δεν ανήκει σε εταιρίες και σήματα. Ανήκει στον Ελληνικό λαό, που αυτός το γέννησε, και θα το γεννάει συνεχώς, γιατί ο Κώστας Βίρβος δημιουργεί! Με την ορμή ενός εφήβου , και την σοφία ενός ανθρώπου που πολλά είδε, πολλά γνώρισε, πολύ αγάπησε, και πολλά "πλάγχθη", όπως λέει και ο Όμηρος"!
Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ, γράφει για τον Βίρβο, σχολιάζοντας κάποιους στίχους του: "Αυτός, είναι ο τόσο ευαίσθητος Βίρβος, που τραγουδιέται, τραγουδήθηκε, από το λαό μας επί δεκαετίες, με μουσικές επενδύσεις εμπνευσμένες των διαπρεπέστερων συνθετών που φανέρωσε ο τόπος: Κι άφησα για το τέλος μια ουσιώδη παρατήρηση. Καθώς η ρεμπέτικη στιχουργία το είχε ήδη πράξει, ο Βίρβος έχει "ανεξιγλωσσία" στο γράψιμο του. Κάνει άνετη χρήση, και πολύ φυσική, στοιχείων απ' την καθαρεύουσα. Το 'χω ξαναπεί, πως η γλωσσική τρομοκρατία του "πολεμικού δημοτικισμού", συρρίκνωσε αισθητικά μεγάλα ταλέντα, όπως ο ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ! Εντούτοις, υπήρξε και ο διαισθητικός ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ, που έκανε λεκτικές συμμείξεις, με βάση βέβαια τη δημοτική πάντοτε! Ο Βιρβος, είναι γλωσσικά σωστός, και αποδίδει πραγματικότητα"!
Ας γνωρίσουμε όμως μερικά από τα τραγούδια του ΚΩΣΤΑ ΒΙΡΒΟΥ, τους συνθέτες, και τους ερμηνευτές τους!
"Θα το βρεις από αλλη"-1948, μουσική Απόστολος Καλδάρας, πρώτη ερμηνεία, Σούλα Καλφοπούλου, δεύτερη Μάρκος Βαμβακάρης, "Για στάσου χαρε"-1949, μουσική Απόστολος Καλδάρας, πρώτη ερμηνεία, Τάκης Μπίνης, δεύτερη, Στράτος Διονυσίου, "Το κουρασμένο Βήμα σου"-1950, μουσική Μπάμπης Μπακάλης, πρώτη, και εξαιρετική ερμηνεία, Τάκης Μπίνης, "Θα κάνω Ντου"-1954, μουσική Βασίλης Τσιτσάνης, πρώτη ερμηνεία Τάκης Μπίνης, "Ζαιρα"-1954, μουσική Βασίλης Τσιτσάνης, πρώτη ερμηνεία, Μαρίκα Νίνου, και ακολούθησαν άλλες 30, και άλλα πολλά μεγάλα τραγούδια!
Θα χρειαζόμουν ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ, για να παρουσιάσω τα τραγούδια του Κώστα Βίρβου, και τον ΙΔΙΟ το μεγάλο στιχουργό!
Αυτή, ήταν μια μικρή γνωριμία, με το ΙΕΡΟ ΤΕΡΑΣ της στιχουργικής.

Ουτε στρώμα να πλαγιάσω
ούτε φώς για να διαβάσω
το γλυκό σου γράμμα
ωχ μανούλα μου

Καλοκαίρι κι είναι κρύο
ένα μέτρο επί δύο
είναι το κελί μου
ωχ μανούλα

Μα εγώ δεν ζώ γονατιστός
είμαι τις γερακίνας γιός
Τι κι αν μ' ανοιγουνε πληγές
εγώ αντέχω τις φωτιές

Μάνα μη λυπάσαι μάνα μη με κλαίς

Ένα ρούχο ματωμένο
στρώνω για να ξαποσταίνω
στο υγρό τσιμέντο
ωχ μανούλα μου

Στο κελί το διπλανό μου
φεραν κι άλλον αδερφό μου
πόσα θα τραβήξει
ωχ μανούλα μου

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

Πολλοί θα αναρωτιούνται τώρα, «ποιος είναι αυτός»;

Πρόκειται φίλοι μου για μια μορφή όλο «μυστήριο», όπως ήταν και ο αρχαίος.

Αλλά ας ξεκινήσω το αφιέρωμα, και θα γνωρίσουμε για καλά αυτόν που ήδη ξέρουμε! Στιχουργός, ηθοποιός, σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ο Πυθαγόρας ήταν καλλιτέχνης από τη φύση του.

Με ότι κι αν καταπιάστηκε, η τέχνη του είχε κέντρο τον άνθρωπο.

Έγραψε τραγούδια για την καθημερινότητα μιλώντας απλά και γι αυτό αγαπήθηκε

από τον κόσμο. Ο Πυθαγόρας ήταν μάστορας της λαϊκής γλώσσας και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λαϊκός ποιητής.

Ο Πυθαγόρας Παπασταματίου γεννήθηκε το 1930 στο Αγρίνιο και ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος τον βρήκε να τελειώνει το Δημοτικό. Το 1940 γράφτηκε στο οκτατάξιο Γυμνάσιο αρρένων Αγρινίου. Στην κατοχή οι γονείς του μαζί με τις αδελφές του, για να αποφύγουν τη σύλληψη από τους Γερμανούς, κατέφυγαν στον Ορεινό Βάλτο.

Ο Πυθαγόρας βρέθηκε φιλοξενούμενος σ' ένα χωριό της καμένης από τους Γερμανούς Μακρυνείας, ενώ ο αδελφός του ήταν στο αντάρτικο.Το Μάρτιο του 1944, δεκατετράχρονος μαθητής της Τετάρτης οκταταξίου,

προσχώρησε στον ΕΛΑΣ. .Αγωνίστηκε ως την ημέρα που έφυγαν οι Γερμανοί και στη συνέχεια επέστρεψε και τελείωσε το Γυμνάσιο.

Στις μαθητικές του εργασίες υπέγραφε ως Πυθαγόρας. Όταν ο φιλόλογος Πάνος Παπαχρήστος τον ρώτησε κάποτε στην τάξη, γιατί δεν γράφει και το επώνυμό του, απάντησε γελώντας: Ένας είναι ο Πυθαγόρας, όλοι με ξέρουν, δε χρειάζεται επώνυμο

Από το βιβλίο του 'Άγγελου Αξιώτη «Πυθαγόρας: 30 χρόνια τραγούδια» διαβάζουμε για τα μαθητικά του χρόνια:

Όταν ήταν μαθητής της τελευταίας τάξης του Γυμνασίου, σε μια μαθητική

παράσταση τον Μάρτη του 1948, με τον Παπαφλέσσα του Μελά, του ανατέθηκε ο

ρόλος του Παπαφλέσσα. Η ηθοποιία του έκαμε κατάπληξη. ,Ήταν αληθινός Παπαφλέσσας... Καταχειροκροτήθηκε. Πήρε έτσι το βάπτισμα του ηθοποιού.

Το 1949 Τελείωσε το Γυμνάσιο και φοίτησε στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δάσκαλο τον Δημήτρη Ροντήρη.

Αποφοίτησε με άριστα και εργάστηκε στο θέατρο, ενώ παράλληλα έγραφε στίχους και επιθεωρήσεις πίστας. Πρώτο του τραγούδι, και μεγάλη επιτυχία το 1954, ήταν το «ξαναβλέπω το μικρό το αμαξάκι» σε μουσική του Νίκυ Γιάκοβλεφ και με ερμηνεύτρια την Μαίρη Λώ.Ο Κώστας Ασημακόπουλος θυμάται: «...το ζαχαροπλαστείο του Νίκυ Γιάκοβλεφ με τους διαλεχτούς πίνακες και τ' αξιόλογα έργα τέχνης στις προθήκες, αποτελούσε τόπο συνάντησης καλλιτεχνών.

Εκεί, μαθητής ακόμα του Γυμνασίου, τον πρωτογνώρισα ..και με τη λίγη κρίση μου σημάδεψα από τότε την ευγένεια που είχε. Κι ακριβώς αυτή η ευγένειά του, μαζί με την έμφυτη μουσικότητα του τον αξίωσαν, στα χρόνια που ακολούθησαν...».Από το 1958 και μετά ασχολήθηκε κυρίως με το γράψιμο. Στίχοι, επιθεωρήσεις πίστας, κινηματογραφικά σενάρια που σαν ταινίες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.

Στις ταινίες του πάντα ερμήνευε έναν από τους δεύτερους ρόλους.

Το 1964 γράφει το σενάριο και πρωταγωνιστεί στην ταινία «κάθε λιμάνι και καημός». Υπογράφει επίσης το ομότιτλο τραγούδι, που σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού, ερμήνευσαν και έκαναν μεγάλη επιτυχία οι Πάνος Γαβαλάς και Ρία Κούρτη.

Έγραψε πολλά τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες: «Ο Σταμούλης ο λοχίας», «Όταν πίνει μια γυναίκα», «Πίσω από τις καλαμιές», «Κυρά Γιώργαινα», «Στα βράχια της Πειραϊκής», «Νύχτα στάσου», «Ο επιπόλαιος»κλπ.

Το 1972 με την προοπτική δημιουργίας ενός μεγάλου δίσκου, έδωσε στο φίλο του Απόστολο Καλδάρα τον κύκλο τραγουδιών «Μικρά Ασία».

Ο Καλδάρας αναφέρεται σ' αυτήν τη συνεργασία: «Θα υπενθυμίσω μόνο το έργο του Μικρά Ασία που είχα την τύχη να μελοποιήσω εγώ, που συγκίνησε το πανελλήνιο και που... με τόσο μεγάλη μαεστρία, στα στενά πλαίσια ενός δίσκου βέβαια, επεξεργάστηκε το θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής και που μόνο αυτό στάθηκε αρκετό να του ανοίξει την πόρτα για το Πάνθεον των μεγάλων του λαϊκού στίχου.».

Από το «Βήμα» στις 31/8/'72 διαβάζουμε τον Παύλο Παλαιολόγου να γράφει:

«Μικρά Ασία ο τίτλος. Του Καλδάρα η μουσική, του Πυθαγόρα οι στίχοι, του Νταλάρα και της Αλεξίου το τραγούδι.. Δεν είναι Σεφέρηδες, Σικελιανοί, Παλαμάδες.

Ούτε μουσουργοί με παγκοσμιότητα που δονούν το πεντάγραμμο.Ναι αλλά στις στροφές του δίσκου είμαστε εμείς, είναι ο πόνος, ο καημός, το βογκητό ενός λαού.

Μαζί μ' αυτό και η βαθύτατη ανθρωπιά..

Δόξες του έθνους, μεγάλοι ποιητές, ακαδημαϊκοί και Νόμπελ, σας στρώνω δάφνες για

να περάσετε. Συμπαθάτε μας όμως όταν σας λέμε ότι με τη δική σας λύρα με τους υψηλούς φθόγγους δε ράγισε η ψυχή της μάζας όσο οι απλοϊκοί αυτοί στίχοι και τα

λαϊκά μοτίβα που γυρίζουν στις στροφές ενός δίσκου». Ούτε πρόκειται ποτέ να ξεχαστώ.Μετά το 1972 ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε περισσότερο με τα θεατρικά.

Εργάστηκε ως συγγραφές επιθεωρήσεων για το μουσικό θέατρο με ιδιαίτερη επιτυχία. Το 1973 διετέλλεσε έκτακτο μέλος, το 1974 πάρεδρος και '75 τακτικό μέλος της εταιρείας θεατρικών συγγραφέων. Αυτήν τη χρονιά κυκλοφόρησε και ο θρυλικός δίσκος «Υπάρχω» σε μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου και τον Στέλιο Καζαντζίδη να ερμηνεύει μοναδικά. Ο Καζαντζίδης μιλώντας για τον Πυθαγόρα αναφέρει:

«...θα ήταν ίσως πλεονασμός να μιλήσω για τον αξέχαστο Πυθαγόρα σαν στιχουργό. Ο άνθρωπος Πυθαγόρας θα μείνει πάντα στη μνήμη μου, στη θύμηση, στην καρδιά μου. Συναισθηματικός, ανιδιοτελής, καθαρός, φίλος.Μεγάλο το μέγεθος του καλλιτέχνη και του ανθρώπου, όπως μεγάλο και το κενό που άφησε ο χαμός του»!

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είπε για τον Πυθαγόρα!

«Ο Πυθαγόρας, ως την εποχή της "Μικράς Ασίας", ήταν ένας στιχουργός, που είχε στο ενεργητικό του τεράστιο αριθμό επιτυχιών. Στα δέκα τραγούδια που έγραφε, τα τρία, τουλάχιστον, γίνονταν σουξέ! Σε βαθμό, που όλες οι εταιρείες δίσκων, να επιζητούν τη συνεργασία του και να τον αμείβουν πλουσιοπάροχα. Οι συνθέτες, που δούλευαν μαζί του, δεν ήταν οι λεγόμενοι έντεχνοι (Μόνο με τον Λοϊζο συνυπέγραψαν δύο τραγούδια στο δίσκο "Τα τραγούδια της Χαρούλας".

Ήταν οι Λαϊκοί. Και απ' αυτούς πρωτίστως ο Καλδάρας. Με την "Μικρά Ασία" , όμως ο Πυθαγόρας πέρασε σε ένα άλλο επίπεδο. Γιατί το έργο αυτό, με την αποφασιστική δική του συμβολή, βρέθηκε στα χείλη όλων των Ελλήνων και ο δίσκος φυσικά, εμπορικά, εκτοξεύτηκε στα ύψη.

Δεν υπήρχε δισκοθήκη, που να μην έχει τη "Μικρά Ασία", τη δεκαετία του '70. Από τότε, όμως, έχουν περάσει πολλά χρόνια. Στις δισκοθήκες της νεολαίας, αμφιβάλλω αν υπάρχει το έργο. Ένα έργο πλούσιο, χυμώδες, ουσιαστικό και προπαντός έντιμο».

Ο Πυθαγόρας έφυγε στις 13 Νοέμβρη του 1979.